یک تابلو
by Dr. Sengul Hablemitoglu And Dr. Necip Hablemitoglu
Published and distributed by SOTA, 1998
ISBN 975-97903-3-1
The book is written in Turkish.
672 pages, with 60 plates, 180 pages documents (facsimiles), index, bibliography 
Who is Sefika Gaspirali (1886-1975)?
Sefika Gasprali is:
the daughter of Ismail Gaspirali, the famous newspaperman, teacher, politician, reformist and the leader of the movement which made possible the awakening of the Turk peoples
the leader of the Turk Women movement in Russia in the 20th century
the editor of the first feminist journal Alem-i Nisvan (Women's World)
the wife of Nesip Yusufbeyli, a Prime Minister of Azerbaijan Democratic Republic
a member of the Crimean Kurultay (Parliament), representative, and teacher n and administrator of anaokullari (Crimean Schools).
Yes, she is this multi-faceted and colorful.
This book is not only about her life, but also about a period of her life which is least known. The book tells the story of the Muslim Turk* women, bereft of education, and who for centuries were virtually imprisoned in their homes and behind their veils, and their awakening, education, organizations, and their politicization during the late 19th and early 20th centuries
Sefika Gaspirali and the Turk Women's Movement in Russia is a drama about women who besides being bereft of basic human rights and freedoms, were daily subjected to abuse and even forced to sell their children to churches because of famine; it is about a part of humanity who despite being a part of an exploited and suppressed minority, and who despite all these disadvantages still managed to start a movement earlier than that of similar types in many western countries, and about a movement that became a political feminist force.
Importance of the Book:
We are familiar with Necip Hablemitoglu's 1997 book about the Turk Congresses in Tsarits Russia. It was based on the archives of Ismail Gaspirali whose work was intended to fulfill the need in Turkey of researchers for knowledge of the Turco-Muslims of Russia. The book is an extremely important addition to the literature of the Turco-Muslims of Russia, in ways similar to the book on the Tsarist Russia's Turco-Muslim congresses.
Aside from being the first research on Turk feminist history, the glossary and the references are those that cannot be found elsewhere, since they are documents given to Necip Hablemitoglu by Sefika Gaspirali from the archives of Ismail Gaspirali, and thus are being made available to researchers for the first time.
After seeing the quality of this book, Some is more cognizant now that Ms. Gaspirali made the right choice in entrusting her family's works to Necip and Sengul Hablemitoglu; the scholarly world and the Turkic world can be justifiably proud. In an era in which archives are being plundered and sold to the West for money, the existence of such people creates a feeling of hope for the future.
The masterpiece prepared by Sengul and Necip Hablemitoglu, created in the recent past which saw the dissolution of the Soviet Union, consisting of 60 photographs and 77 original documents and addenda, is a priceless and unique contribution to the scholarship of not only the Turco-Muslims of Russia, but also to the history of women's movement, to the political sciences, to the history of Turkistan and the Caucasus, and even anthropology; it is something that everyone who is interested in ..... should have in his library. It is valuable for even those who might want it for general cultural knowledge.
(*) refers to the peoples of Turkic ethnicity of Tsarist Russia. In other words it refers to the Crimean Tatars of Ukraine, Tatars of Russia, peoples of Azerbaijan and Turkic speaking peoples of the North Caucasus and Central Asia.
TABLE OF CONTENTS:
Introduction
Chapter 1. The life, family, and cultural mileu of Sefika Gaspirali
Chapter 2. The birth and evolution of Turk women's movement
Chapter 3. The 1917 Revolt, and the era of rapid change in the feminist movement
Chapter 4. Sefika Gaspirali and the Women's Movement in the Crimea BCE
Chapter 5. Sefika Gaspirali and the Invasion of Crimea (1918-1919) BCE
Chapter 6. The First Stop in the flight from death, Azarbaijan (1919-1921) 273-288 BCE
Chapter 7. The Last Stop in the Thousand Deaths, Turkey (1921-1975)
Last Word
Endnotes CE
Bibliography
Photos
Documents:
Various facsimiles, and transcriptions of documents in Turkish (arabic script) Russian and Turkish translations. e.g.
Motions accepted at the All-Russia Women's Congress, 24 April 1917
Charter of Muslim Women
Muslim Alliance Program, Petersburg, 10 April 1906
--------------------------------------------------------------------------------
TO ORDER THIS BOOK...
The book is published by SOTA. The price is $60.00 + $10 postage and handling. For ordering contact SOTA or fill in next form.
چينار بويلوم
نويد آذربايجان- اورميه
● مدينه گولگون
چينار بويلوم زامان سنله دوز دئمير،
ساغدان ، سولدان گلن سئله نه دئييم،
سن دؤزورسن ، دؤزمز نه داش ، نه دمير،
فلك قالخيب بمدن زيله ، نه دئييم.
***
دميره باخ ، سويوق ، سويوق دؤيولور،
دميره باخ، نه سينير ، نه اگييلر ،
بعضن سلام ، ساغ اول ديلده دئييلر ،
عؤمروموزده گئچير بئله نه دئييم.
***
ساچلاريندا بو يوللارين گوموشو،
نيسگيلي‌نين نه سايي‌وار ، نه ياشي ،
سن چكيرسن فيل چكمه‌ين بو داشي ،
چوخمو يول وار او منزيله ، نه دئييم .
***
هئچ بيلميرم ايللر بيزه نه وئردي ،
هاردا اولدوق اوردا حسرت گؤيردي ،
چينار بويلوم هارا يازيم بو دردي ،
واقتسيز گئچن آيا ، ايله نه دئييم.
***
كروانيني سوروب گلير پاييزدا ،
خزل ـ خزل عؤمور گولور پاييزدا .
بو خزللر هئي تؤكولور پاييزدا ،
قونور اوزه ، قونور تئله نه دييم.
***
چينار بويلوم نييه داشمير صبريميز،
لاپ حئيرته گتيرميشيك صبري بيز،
نه ناغيليق ، نه حئكايت نه ده سؤز،
بو ناغيلي بيله ـ بيله نه دئييم.
***
اللرينده قابار ـ قابار ناخيش وار،
بو قابارلار عؤمروموز ناخيشلار،
بيزي سسلر او زيروه‌لر ، يوخوشلار،
گئديله‌سي يول وار هله ، نه دئييم.
***
چينار بويلوم بو پاييز دا عؤموردو ،
گل سورماياق طالع بيزه نه وئردي ،
سئوگي وارسا ، سئونلرين نه دردي ،
قوجالاريق آيا ، ايله نه دئييم.
بيز چيخماساق بير گون يولا نه دئييم
Aida İmanquliyev:ilk Azerbaycanlı qadın erebşünas
Meryem C
Bugün öz elmi savadı, necibliyi, gözelliyi, qayğısıyla qelblere yol açan qadınlardan söhbet açmaq isteyirem. O qadınlar ki, xeyri şerden ayıra bilen, dünyanı felsefi baxışları ile qiymetlendirmeyi bacaran, ömrü boyu insaniyyetin qlobal problemlerinin hellini tapmağa çalışan qadınlardan. O hem böyük elmi savada malik olan, hemde dini keyfiyyetlere yüksek qiymet vermek bacarıqına malik idi.
Bu qadın Aida İmanquliyeva'dır. O indi dünyasını deyişib, Haqq dünyasına qovuşub. O dünyaya ki, orada özüne ebedi rahatlıq tapıb. Ömrünü kitablara, yaradıcılığa serf eden bu qadın, hemde qayğıkeş ana olmaqla, necibliyi ile de seçilirdi.
İnsan doğulur, yavaş- yavaş böyüyür. Hemde öz taleyinden xebersiz böyüyür. Gelin e'tiraf edek ki, her birimiz taleyin sürprizlerinden bir az da olsa qorxuruq. Amma Aida xanım her gün özünde ve insanlarda bir keyfiyyet açmaq bacarığına malik olan alim idi. Ömür heyatı, elmi ve yaradıcılıq fealiyyeti ile yaxından tanış olduqca, haqqında xatireleri dinledikce gözlerimiz önünde bütün ömrümün me'nası hardasa qelblerde, ağıllarda qırılan heyatın, sınan ışığın yeniden bir birine calanıb heyatın bütövlüyünü, davamlığnı temam etmek olan xeyirxah, necib ve mütefekkir bir insan obrazı yaranır. Aida İmanquliyeva'nın bütün elmi bedii yaradıcılığı, ictimai fealiyyeti de bu bütövlüye, vehdete can atan xarakterin ifadesi olmuşdur. Belkede mehz ele bu xarakterin ifadesidir ki, xalqımızın tarixinde ilk Azerbaycanlı qadın erebşünas- elmler doktorundan bu böyük alim öz heyatı xalqımızın tarixinin, enenelerinin minillik derin köklere bağlı olduğu şerq medeniyyetini ve edebiyyatını öyrenmeye serf etmiş ve özünün şexsiyyeti ve yaradıcılığı timsalında dünenimizle bugünümüz arasındakı elaqe bağlarını berpa etmeye çalışmışdır. Onun elmi yaradıcılığının ana xettini Qerb ve Şerq medeni enenelerinin sintezinin teşkil etmesi, şerqin neçe neçe yazarlarının eserlerini dilimize tercüme etmesi, bir ictimai xadim, elm teşkilatcısı olaraq, hem de dini şüurları qiymetlendirmeyi bacarığına malik olması bu qadının geniş tefekküre malik olduğunu bir daha isbatlayır.
Onun özünün dediyi kimi: “ İnsan Tanrı'da aliliyi görür, Tanrı'sa insanı öz aynası sayır. İnsan ve Allah bir birini tamamlayır! “ Bu sözler sözün esl me'nasında Aida xanımın özüne şamil olunur.
خانم شیرین عبادی: منهم يک ترک هستم- من ده بير توركم
در جلسه کانون نويسندگان که در تاریخ ۱۳ ابانماه با حضور برنده جایزه صلح نوبل سال ۲۰۰۳در رستوران افق واقع در عباس اباد تهران برگزار شد خانم عبادی پس از استماع اشعار ترکی آقای محمد حسين طهماسب پور (شهرک میرزا) با صدای بلند از داخل جمعيت شاعر را مورد خطاب قرار داده و می گويند: «آقای شهرک ميرزا می دانيد که منهم ترک هستم لطفا نسخه ای از اشعار خود را به اينجانب نيز مرحمت کنيد.»
در انتهای اين مراسم آقايان شهرک ميرزا (ترک)و يوسف عزيزی بنی طرف(عرب) که از اعضای کانون نویسندگان هستند در گفتگو یی قریب به یک ساعت با خانم شيرين عبادی بر اهميت تلاش وی جهت رفع تبعيض از حقوق اقوام تاکيد کرده انتظارات بيش از ۳۰ميليون ترک آذربايجانی و نيز ۴ تا ۵ ميليون هموطن عرب را از ایشان به صراحت ياد اوری می کنند. خانم شيرين عبادی نيز با صحه گذاشتن بر وجود انواع تبعيضات در زمنیه حقوق اقوام بر ضرورت تحقق کامل اين حقوق تاکيد می کنند . خانم عبادی همچنين پيشنهاد داده اند که مایل است در آينده در یکی از مراسم ويژه اقوام شرکت نمايد.
يازان : محمد رضا كريمي ـ زنجان ايشاره :
بو ايل ، مقاومت شعريميزين سارسيلماز تمثيلچي‌سي « حبيب ساهر» ين دؤغومونون يوزونجو ايل دؤنومودور.همين مناسبت ايله قلم صاحيبلريميز و شاعيرلريميز طرفيندن مجموعه‌لر ، مقاله‌لر و شعرلر يارانماقدادير. بورادا آقاي « محمدرضا كريمي» نين زنجان شهريندن بيزه گؤندرديگي « حبيب ساهرين اثرلرينده قادين سيماسينا بير باخيش» . موضوعونداكي مقاله‌سيني تقديم ائديريك.
« حبيب ساهرين اثرلرينده قادين سيماسينا بير باخيش»
حبيب ساهرين رومانتيكاسي آيري بير دونيادير ، لاپ شاعيرانه بير دونيادير. سئوگي ، طبيعت ، دويغو و اينسان روحيه‌سي الوان چالارلاريلا بورادا بويلانير. بورادا عشق و سئوگي ايله نفرت قارشي ـ قارشييا دايانير ، گاهدان همان سئوگي يانيندا بير مقدس نيفرت‌ده جانلانير. سئومك باجارمايان اوره‌ك نيفرت ده ائده بيلمز و نيفرت ائده بيلمه‌ين اوره‌ك سئوگي‌نين نه اولدوغونو بيلمز. حبيب ساهر رومانتيكاسيندا موباريزه و دؤيوش ده وار.او گؤز‌لليك‌لري آلقيشلايير ، بو گؤز‌لليك اينسانلاردا ، طبيعتده و روحلاردا واردير، طبيعت رنگارنگ بويالاري هاوانين چئشيدلي دورمو ، قيز ـ گلين‌لرين اينجه دويغولاري ، پاك آرزيلاري، اونلارين دردلري هابئله جامعه‌ميزين بو پاك معصوم اينسانلارا اوغراديغي مصيبت‌لري ائله شاعيرانه قلمه آلير كي اوخوجونون روحونو او شاعيرانه رومانتيك دونيايا آپارير ، مصيبت‌لري اريديب ، دردلري بيلينديرير و قيز ـ گلين‌لرين بوتون آرزي ـ ايستك، درد و غم‌لريني تانيتديرير و جامعه‌ميزين ياريسينين اوره‌ك سؤزلريي آچيقلايير. ساهرين شعرلرينده درد ديله گلير ، دردلي شعرلر ، ده چوخدور، هاميسي دا ائل سؤزودور ، آخي او ، اسير ائللرين شاعيري دير. شاعير نظرينده ائليميز تكجه ديل يونه‌ميندن بير دئييل بلكه حياتين يوكوده آغيردير ، اغير :
قارانليق كؤچوبدور، قار ـ ياغيش ياغير
ائللرين دردي آه ، اغيردير ... آغير
شاعير بو آغيرليغي گؤره‌رك خالقيني دوشونمه‌يه چاغيرير و بئله سؤيلور :
حياتين يوكو آه آغيردير ، آغير
قارانليقدا ياتان ائللري چاغير !
شاعيريميز هميشه ائليني اوياتمادا ، چاغيرمادادير، او شاه دؤورونون قارا دوررومومو، و بوغونتولو سيخينتي‌لي دورومو آچيقلايير و يوخاري صينيف‌لرين نئجه كئف چكديك‌لريني گؤسترير:
آنالار قارا گئييب
بزه‌نيب شاه آروادي
ائل ـ اوبا ياس ايچينده
توي ـ دويون‌سارايدادي
ساهر 6و1345 ايللرين بوغونتوسونو تصويره چكير. گونده نئچه نئچه اعدام حؤكم‌لرينين ايمضالانديغيني آيدينلادير ، اولدوزلارين باتماسيني و مدّاح شاعيرلرين يالتاقليق‌لارينا ايشاره ائده‌رك درده گلير. قيز ـ گلين‌لرين موضوعسو، ساهرين بوتون شعرلرينده اساس موضوعلاردان بيري دير. عايشه‌نين سئوگي‌سي شعرينده قالي كرخانالاريندا رنگ‌لري سولان توخوجو قيزلاري تصويره آلير كي ارباب اونلارين قانلاريني سوموروب رنگ‌لرين سولدورور. عايشه بير فرش توخويان قيزدير يوخسول اولدوغو اوچون ياراماز ياشايير :
يوخسول اولان بير قيز هئچ
بو دونيادا ياراماز
و يا :
زنگين اولان بير اوغلان
آلماز يوخسول بير قيزي
ساهر قيزلارين درديني بيلير. بو قيزلارين ارباب سسيندن قورخمالاريني يازير و اونون نيفرتيني قيزلارين اوره‌يينده مقدس سانير. ساهر قره‌چيلر شعرينده ، كؤچري ائللرين ياناجاقلي دردلريني چوخ درين دويغويلا تصويره آلير و اونلاين قارالديقلاريني بئله يازير :
تانري سيزي قاراشين مي ياراتدي
يوخسا قارا گونلر سيزي قاراتدي ؟
حبيب ساهر جسارتلي و قورخماز شاعير كيمي ، شاعيرانه تصويرلرله شاه رژيمي‌نين ظولمونو آچيقلايير. « اووولدايير يئل‌لر» دئديكده استبدادين حؤكم سوردويو دورومو تعريفه چكير . او ، ائليميزين قيزلارين گؤرور ، بدبخت‌چي‌ليك‌لرين گؤرور، «كندگؤز‌لي» عنوانلي شعرينده يازير :
بير چوخ گؤز‌ل گؤردوم آمما بو گلين
بير آفت دير گؤز‌للرين گؤز‌لي
آللي ـ پوللي بو گليني گؤر‌ركسن
غملي ـ غملي دوشونمه‌يه باشلارام
تازا آچيميش بير گول ايسه سولاجاق
اون بئش ايلده قاري آرواد اولاجاق
بو دور قيزلاريميزين آلين يازيسي ! شاعرين شعرلري چوخ گلين‌لر و قيزلارا باغلانير. اونلارين آرزيلارلا دولو اوره‌ك‌لري‌نين سيزينتيسيني ياخشي آنير و بير حكيم كيمي اونلارا توخونور. «آلا گؤز» شعرينده «حكيم اولماديم درديني بيليم» دييه‌رك دوغرودان بير حكيم كيمي دردلريني آنير و اوره‌كدن اونلارا يانير. ساهرين بير اوزون منظومه‌سي وار « گولشن» عنوانلي ، بو شعرده جامعه‌ميزين بؤيوك دردي اولان آراليق آروادلاري‌نين مسئله‌سيني آراشديرماق ايسته‌ميشدير . داستان بئله باشلانير :
اوگئي آنا ساتميش ايدي كنيزتك
قيزجيغازي بير زنجانلي آقايا
بو دردناك سرّي منه بير گئجه
آچدي بيزه ياخين اولان همسايا
بوردا جوان گلين باشينا گلن اويونلاري آچيقلايير و اونلارين قوربان اولدوقلاريني عينا مصرده نيل چايينا قوربانليق اولان قيزلارا بنزه‌دير و يازير :
ائشيدميشديم هر ايل قديم ميصرده
«نيل » ه قوربان ائدر‌ميشلر بير قيزي
بو سون عصرين قوربانليغين گؤروركن
دويماقدايام اورگيمده بير سيزي
قوربانليق كسيلن قيزلار شاعيرين اوره‌ك سيزيسينا چئويريلير. بورادا حبيب ساهر مختلف صينيف‌لرين غلط حركت‌لريني آيدينلادير و نهايت شاه حؤكومتي‌ني توشلاياراق اونو توپا باغلايير:
اونوتدونمو حشمتيني سولطانين
خرجي چوخدور او مؤحشتم ديوانين
نوكرلري قيزيل شراب ايچه‌رلر
خانيملاري يايلاقلارا كؤچرلر...
گؤردوم حريف دئيير سؤزون دوغروسون
ياخشي تانير مملكتين اوغروسون
دئييلن پيس آروالارين يئري هر گون بئله معصوم قيزلاري قوربان آپارير و جامعه‌ميز يانير. شاعير اينانير كي
زنگين‌لرين چركين قيزي اَر تاپار
حبيب ساهرين قادينلار حاققيندا يازديغي شعرلري چوخدور. بونلار آراسيندا « آنا» عنوانلي اوزون پوئما، بير شاه اثر كيمي گؤز اؤنونده‌دير . بو شعر روس يازيچي‌سي ماكسيم گورگي دن ترجومه اولورسا دا، حبيب ساهرين اؤز فيكري ، دؤشونجه‌سي و شاعيرانه دويغوسو آيدينجاسنيا دويولور . بو شعري بئله باشلايير :
آلقيش اولسون آنا آدلي هر قادينا
ديريليگين قايناغينا
بورادا آنا حاققيندا گؤز‌ل دوشونجه‌لي تصويرلر و آنلاملار واردير. شاعير سئوگي‌ني آنا سودوندن آلينما بير نعمت بيلير ، آنا سودونو، گون ايشيغي كيمي ده‌يرلنديرير و اينساندا سئوگي يارادير و دونياني سئوديرير :
گون ايشيغي آنا سودو
سئوديريري بو دونياني هر اينسانا
شاعير بورادا امير تيمورو آنا ايله اوزلشد‌يرير و نهايت ايسكندر وبؤيوك دونيا فاتيح‌لري‌نين آنا اؤنونده دنيزه چؤكمه‌لرينه حؤكم وئرير و بئله دئيير:
سن تانريني دانا بيلسن
اؤز آناني دانانمازسان!
حبيب ساهر قادينلارا درين حؤرمت بسله‌يير و بو حؤرمتي هر ياندا اولورسادا ديله گتيرير. او سعادتي سئوگي‌سيز مومكون بيلمه‌ييب، قادين سيزدا سئوگي‌نين يارانماسيني مومكوم سانمايير
سئوگي‌سيز هئچ سعادت يوخ
قادين سيز هئچ سئوگي اولماز
دوغرودان دا منظومه‌نين سونوچوندا نتيجه‌لنديگي كيمي آناني سئوگي و باريش آغاجي‌ني اكمكده گؤروب ، اونون عشقيني غملي ـ قارا اولومدن ده داها گوجلو گؤرور. بو باخيش قادينلارا حؤرمت حبيب ساهرين اينسان سئورليك روحيه‌سيندن بير داملادير.
