türkxatun 



türk qadın xatun arvad qız ana bacı yoldaş arxadaş emekçi



SOZUMUZ LINKS

Turkxatunتورك خاتين qadincaقادينجا تركه ن- تركيم وئبلاقي بيزيم مرضييه

سٶزوموز سٶزوموز

سؤزوموز- وبلاگ عمومى تركهاى ايران
سؤزوموز- در پرشين بلاگ
ايلخان- تركهاى جنوب و مركز ايران
افشار- وئبلاگ تركهاى خراسان
آدليم توركلر- مشاهير تركهاى ايران
شاه ايسماعيل ختايى صفوى
دده قورقود وئبلاگى


HOME
ARCHIVES
EMAIL



Moda-Deb Xeberleri

Moda-Deb

باغلانتىلار-لينكلر-سايتلار

گونئی آزه ربایجان قادین درگیسی قادینجا-آزه ربایجان قادین درگیسی
Qadın
آذر قادين(حقوق زنان حقوق بشر است)
گونئی آزه ربایجان اؤيره نجي قادینچیلار
آزه ربایجاندا قادین سسی
توركييه قادينلاري
قادين-اردم وئبلاگى
دورنا- قادين صحيفه سى
تريبونت- قادين مسئله سى بؤلومو
قادين مساله سى-اوجاق
قادين لار- آمئريكانين سسى رادييوسو

جمعيتهاى زنان در آذربايجان- آذربايجاندا قادين درنكلرى


Çağdaş Azerbaycan Kadınları
Creative Women Association
Azərbaycan Qender İnformasiya Mərkəzi
Azərbaycan Qadınlarının Respublika Cəmiyyəti
Azərbaycan Qadınlarının Bakı Asosiyasiyası
Azəri-Türk Qadınlar Birliyi
Dilarə Əliyeva adına Azərbaycan Qadın Huquqlarını Müdafiə Mərkəzi
Azerbaycan Qadın ve İnkişaf Mərkəzi
"Sevil" Azərbaycan Qadınları Məclisi
"Neftçi" Qadınlar Cəmiyyəti
Azərbaycan Respublikası "Əlil Qadınlar" Cəmiyyəti
Azərbaycan Respublikası "Universitet Təhsilli Qadınlar" Cəmiyyəti
Yəhudi Qadınlarının Humanitar Asosiyasiyası
Azərbaycan Respublikası "Nəcib xanımlar" İncəsənət Birliyi
Azərbaycan Respublikası Yaradıcı Qadınlar Asosiyasiyası
Şəhid Uşaqları və Anaları Xeyriyyə Mərkəzi
Qender və İnsan Huququ Araşdırma Birliyi
"Qadın və Muasir Dünya" Sosiyal-Xeyriyyə Mərkəzi
"Göyçe Gölü" Qadınlar Cəmiyyəti
"Ãœmid" Analar Cəmiyyəti
Qadın Problemlərinin Tədqiqatı Birliyi
"Sənsiz" Xeyriyyə Cəmiyyəti
Azərbaycan Ziyalı Qadınlar Birliyi
Azərbaycan Qadın-Menecerler Asosiyasiyası
"Tomris" Analar Cəmiyyəti
"Məneəvi Tərəqqi" Qadın İctimayi Birliyi
Respublika "Şəhid Anaları" Xeyriyyə Mərkəzi
"Azәrbaycan Qadınları Zaqafqaziyada Sülh vә Demokratiya Uğrunda" Tәşkilatı
Başqa Təşkilatlar

Audio-Video

Xurşid Banu Natəvan- Şe'ləri
Qulaq Asın: Azərbaycan Mahnıları- MP3
سحر خانيم: ايتگين اولدوز
نيگار رفیع بیلىدن بير شئعر: یئردن قالخان طيياره لر
گوگوش واشينگتوندا
قادينلارين آذربايجان و دونيادا ساتيلاماسي
فيرانسادا ايسلامي حيجاب مساله سي
آذربايجاندا قادينلارين سئچگیلرده ايشتيراکی
آمريكادا قادينلارا تجاووز
ايراندا قيز و قادينلارين دورومو- وضعيت زنان و دختران در ايران
Listen To Aziza Mustafazade
فيدان و خورامان قاسيمووايلا-ابوظبى كونسئرتى

زهره وفايى: آثار-ياپيت لار

آذربايجانين ميللي حركتي و آمريكا
تاريخ بيزي گؤزله مه يه جك!
آفت هاى حركت ملى
عصرين هانسى بؤلومونده دايانميشيق؟
نارضايتي ها را جدي بگيريم!
اشتباه بزرگ خليفه معتصم
حيدر عم‌اوغلو
مزدك
چرا آذربايجان قهرمانان خود را از ياد نمي برد؟!
آثار باستاني آذربايجان به روايت تصوير -۱
اوشاق نمايشي: يارديم چيل دوستلار
زهره وفايي نين اثرلري
غوربتده‌ سؤنموش‌ اولدوزلار
زهره‌ وفائی‌: «مكتوب‌»
انجمن‌ كتاب‌ دوستان‌ آذربايجان‌

يازار-قوشوقچو-آراشديرماچى-اديب. نويسنده-شاعر-محقق

پريسا بابائی‌ فرد
مينا اسدلي
فريده اصغرنيا
ثريا بخشي
ليلا حيدري
عاشيق پرى خانيم
شمس كسمائى
ايرئنه مليكوف
زهره وفايى
پروين اعتصامى
خورشيدبانو ناتوان
مه ستى گنجوى
مدينه گلگون
حكيمه بلورى
شراره انصارى

Məqalələr-Azərbaycan Türkcəsində

قادينلاری آييريتماغی ياساقلاما کونوانسييونو
آذربايجان قادين‌ حركاتي: تئللي‌ زري‌ و سريه‌ خانيم‌
ايسوئچلى قادينلارين ايجتيماعى-سيياسى دوروملارى
حيجاب رونئسانسى
بيرليكده ياشاما و هله ده سئوگيلى قالابيلمه
آذربايجاندا قادين مطبوعاتى

يازيلار-آراشديرمالار. نوشته ها-بررسىها

زنان‌ تبريز در سنگرهاي‌ مشروطه‌خواهي
حق راى زنان آذربايجان: نخستين در ايران وعالم اسلامى
زن ترك هرگز در هم نخواهد شكست
مساله زن و تبعیض جنسی در ایران-صداى اروميه
ستم ملي و ستم جنسي در ايران-عليرضا اردبيلى
ملاحظاتى در باره مساله زن-اشرف دهقانى
٨ مارس روز جهانى زن-اشرف دهقاني
ويژه نامه روز جهانى زن-دونيا قادين گونو. آبتام
جايزه صلح نوبل در خدمت تداوم خشونت در ايران

Women of Azerbaijan- English Articles

Seljuk female clothing
Women in Turkish Safavid Era
Timurid and Safavid Women in the Visual Arts
Women's Rights in Azerbaijan
Status of Women in Azerbaijan
Azerbaijan: Women And Work
Rights for Women, Mirvarid Dilbazi
To Marry A Westerner?

كتابخانه زن- قادين كيتابليغى

داستان زندگى رفيق هريسى- مرضيه اسكويى
دختران كولى- مرضيه اسكويى
تجربه نخستين مرگ- مرضيه اسكويى
برخي از آثار اشرف دهقاني

سياست دونياسى- دؤولت قادينلارى. دنياى سياست- دولت زنان

توميريس
طاهره زرين تاج قره العين
طاهره زرين تاج قره العين
مرضيه اسكويى
اشرف دهقانى
فاطمه امينى
زينب پاشا
تئللى زرى- سرييه شاهسئون

ملكه لر٫ پرنسس لر

زهرا خانم تاج السلطنه قاجار
ملكه جهان قاجار
مهد عليا
شاهزاده اشرف فخرالدوله
عصمت الملوك دولتشاهى

رسيم-هئيكل-معمارليق. نقاشى-مجسمه سازى

فرح نوتاش
مهشيد رحيم تبريزى
سپيده فرزام
فرح اصولى-زنجان
Mustafa Zadeh Aziza

صحنه-سينما-تئاتر

گوگوش: رسيملر- عكسها
جميله شيخى
تهمينه ميلانى
مينا جعفرزاده
افسر اسدي
ثريا حكمت
نسرين مقانلو
فرحناز منافى ظاهر
زيبا نادري
شيرين بينا
First Azerbaijani Woman on Stage, Shovkat Mammadova

موسيقى-رقص-باله-آواز-اوپرا

آتشپاره-اقدس نجفى برين
فايقه آتشين گوگوش
پروانه خانم قشقايى
تاج السلطنه قاجار
عزيزه مصطفىزاده
خرامان قاسيمووا
فيدان قاسيمووا
Azerbaijan's First Ballerina, Gamar Almaszade
Opera Singer, Khuraman Gasimova
Aziza Mustafa Zadeh: Jazz, Mugam, Essentials of My Life
All Eyes On Aziza
The Oriental Princess of Jazz

دب- مد- گؤزه لليك

Modeling and Fashion in Azerbaijan
ريتا جبلى
نيگار طاليبووا

ورزش-ايدمان

Azerbaijani women and Circus Life

سايتهاى پروين اعتصامى

 
<$BloSaturday, August 28, 2004

سؤزوموز


چال قيليجين٬ يئتديم قازان و يا بورلاخاتون اورمودادير


از وئبلاگهاى دده قورخود و تورك خاتون


…… اهالى اورميه مىتوانند -ترجيحا با توافق مقامات محلى و يا خود راسا - يكى از شهرهاى شهرستان اورميه با نام جديد فارسى مانند "نوشين شهر" را بنام "بورلاخاتون" و يا "بورلا شهر" نامگذارى كنند. كوچكترين دليلى براى نامگذارى شهرهاى آذربايجان به زبانى بيگانه آنهم با اسامى بىپايه و تماما بىربط با هويت و فرهنگ و تاريخ مردم مانند "نوشين شهر" وجود ندارد.
--------------------------




در اخبار آمده بود پروفسور محرم قاسيملى ادبيات شناس آذربايجانى در سفرى به آذربايجان ايران٬ بر اساس قيدهاى سياحان آدام اولئاروس و اولياء چلبى٬ موفق به تثبيت محل مزار بورلا خاتون٬ يكى از شخصيتهاى اساسى داستانهاى كتاب دده قورخود در اورميه گرديده است. (امروزه اكثرا فرم "قورقود" بكار مىرود با اينهمه شكل صحيح اين نام به ويژه در تركى آذرى "قورخود" به معنى مهيب و يا انديشناك مىباشد. امروز در منطقه ترك نشين شمال خراسان-افشار يوردو- در شهرستان تركى بجنورد نيز محلى بنام "قورخود" وجود دارد). قاسيملى كه از ديرباز به تدقيق در باره يادگارهاى شاه اثر تركى دده قورقود اهتمام مىورزد٬ معاون انستيتوى ادبيات نظامى آذربايجان است.


ملاحظات آدام اولئاريوس و اولياء چلبى در باره قبر بورلاخاتون در اورميه


آدام اولئاريوس٬ سياح٬ عالم و ديپلومات آلمانى اهل ساكسونيا پروفسورى از دانشگاه لايپزيگ است. او از سوى دولت آلمان در تركيب هيئتى به سال ١٦٣٣ به سفر روسيه٬ آذربايجان و ايران فرستاده شده است. وى مشاهدات خود در اين سفر را در كتابى گرد هم آورده است. (Adam Olearus, Moscovitische und Persanische Reiseberschreibung, Hamburg, 1696) آدام اولئاروس در سال ١٦٣٨ در شهر آذربايجانى دربند (امروز جزء جمهورى خودمختار داغستان روسيه) بوده است. او از نخستين كسانى است كه در باره قرار داشتن مزارهاى سه شخصيت مهم كتاب دده قورقود يعنى دده قورقود٬ قازان خان و بورلا خاتون در آذربايجان سخن گفته است. اولئاريوس در سياحتنامه خود ذكر مىكند كه اهالى آذربايجان داستانهاى دده قورقود٬ افسانه هاى رايج در باره جنگهاى اوغوزها و ماجراهاى قهرمانان اغوزنامه سالور قازان و همسرش بورلاخاتون را براى وى حكايت كرده اند و اضافه مىكند كه قبر دده قورقود در نزديكى دربند آذربايجان٬ مزار بورلاخاتون در قلعه اورميه (اورمو قالاسى) در پيرامون اورميه آذربايجان و مزار قازان خان در پايتخت آذربايجان تبريز به ساحل رود آجىچاى٬ در سيصد كيلومترى اورميه قرار دارد.


او مىگويد "تركان در دربند داراى قبرستانى مشهور و خاص خود٬ با قبرهايى بلند به شكل نيمه استوانه اىاند. اهالى در باره اين قبرها روايت مىكنند كه گويا در زمانهاى قديم كمى پس از دوره محمد پيغامبر٬ در هندوستان پادشاهى به نام قازان خان وجود داشته است. قازان خان به لحاظ تبارى از ملت اغوز ساكن در تبرستان در ماوراء البرز است. لزگىها پس از جنگى با قازان خان٬ بر سر قبر چندين هزار تن از بزرگان كشته شده شان٬ نشانهايى به شكل استوانه گذارده اند. در ساحل دريايى دربند قبرستان ديگرى٬ محصور با ديوار موجود است. ايرانيان به اين قبرستان چهل تنان و تركها و تاتارها "قيرخلار" مىگويند. در اينجا نيز چهل شاهزاده و انسان مقدس كه در جنگ مذكور كشته شده بودند٬ در چهل عدد قبر كه بر هر يك علمى نصب شده دفن گرديده اند. قازان خود پس از مرگ٬ در اطراف تبريز در ساحل رود آجىچاى دفن شده است. اكنون نيز مىتوان آن قبر را در همانجا ديد. در جوار قلعه اورميه نيز مزار همسر وى بورلا خاتون را به من نشان دادند". اولئاروس از عظمت و بزرگى قبرى كه به عنوان قبر دده قورقود در دربند آذربايجان به وى نشان داده اند به حيرت در آمده است. اين قبر در درون غارى حفر شده در صخره كوهى قرار داشته است. (تصويرى رسم شده از انبوه بسيار عظيم سنگىاى به نام قبر دده قورقود در اين محل٬ توسط آ. ديوايئو به سال ١٨٤٨ در دست است). اولئاروس در باره قبرى كه به عنوان اوزون بويلو بورلاخاتون در اورميه به وى نشان داده شده نيز افاده مشابهى بكار مىرود و آنرا بسيار بزرگ و بر مقياس "قيرخ پيلله كان" (چهل پله) توصيف مىكند. امروز نيز قبورى در آذربايجان كه از طرف مردم٬ اوغوز قبيرلرى (قبرهاى اوغوز) ناميده مىشوند همه داراى اندازه هائى فوق العاده بزرگ اند.


اولياء چلبى سياح و عالم برجسته عثمانى در كتاب شهادتنامه خود كمابيش همان معلومات را داده و قبر دده قورخود را با آذربايجان (دربند و آخلات) پيوند مىدهد. او يازده سال پس از اولئاروس در شماخى آذربايجان بوده و مزارهاى مذكور را ديده است. وى در باره "قيرخلار مقامى" (آرامگاه چهل تن) و قبر "دده خورخود اولو سولطان" (سولطان كبير دده قورقود) در دربند چنين مىنگارد: "زييارتگاه-ى جبل-ى اربعين٬ يعنى "قيرخلار مقامى"٬ قيرخ عدد قبر-ى اعظم اولوب زييارتگاه-ى انامدير. زييارتگاه-ى "دده خورخود اولو سولطان"دير. شيروانلىلار بو سولطانا مؤعتقيدديرلر" (سياحتنامه اولياء چلبى. ج. ٢ ٬ ص. ١٣٢). همچنين در اشاره به شهر آخلات در آذربايجان تركيه چنين مىگويد: "عوثمانلىلارين اسكى آتالارى ايچه رىسينده آخلاتدا ياتانلاردان بيرى ده دده قورقود خاندير" (سياحتنامه اولياء چلبى. ج. ٤. ص ١٤٠).


م. قاسيملى: بورلاخاتون در اورميه آرميده است
پرفسور محرم قاسيملى به همراه ا. روستملى بر اساس معلومات موجود به جستجوى مقبره بورلا خاتون در پيرامون اورميه پرداخته است. او مىگويد: "مقبره بورلا خاتون همانطور كه در منابع نشان داده مىشود در قلعه قديمى اورميه قرار دارد. كوئورديناتهاى اين مزار در تطابق با آنچه آدام اولئاروس ذكر نموده مىباشد. قلعه اورميه بر سر كوهى به ارتفاع ٢٥٠٠-٢٠٠٠ متر قرار دارد. امروز قسمت اعظم اين قلعه گلى٬ همچنين مزارى كه در ته قلعه قرار دارد ويران و تخريب شده است. به گفته آدام اولئاروس حتا در روزگار او نيز بيش از نصف سنگ قبر كه ٥-٦ متر بلندى داشته٬ از بين رفته بود. احتمالا بر قسمت زيرين اين سنگ مزار سنگين كه بيش از نصف آن تخريب شده نوشته اى وجود دارد. عظمت مقبره نشانگر آن است كه در آنجا شخصيتى برجسته٬ اصيلزاده و نامدار مدفون است. در پيرامون قلعه نيز قبرهايى وجود دارند كه مىتوانند از آن خدمتكاران و يا نگاهبانان قلعه باشند. بورلا خاتون پيش از قازان خان فوت نموده و قازان خان به شكلى شايسته٬ او را با شكوه تمام دفن و بر مزار وى مقبره اى برپا نموده است". محرم قاسيملى چند سال پيش٬ باز طبق داده هاى منابع قرون وسطائى و از جمله آدام اولئاروس به جستجوى قبر دده قورقود در دربند برآمده و توانسته است كه محل آنرا به تقريب مشخص نمايد. (تركىشناس و شرقشناس مشهور بارتولد- ١٩٣٠-١٨٦٩ - براى پيدا نمودن اين قبر به دربند رفته اما موفق به پيدا كردن آن نشده بود). بنا به گفته آدام اولئاروس قبر دده قورقود در درون غارى در يك صخره جاى دارد. قاسيملى مىگويد از آنجائيكه صخره فروريخته مدخل غار را مسدود نموده موفق به مشاهده خود قبر نگرديده است.


اوزون بويلو بورلاخاتون


موقعيت برابر زن و مرد در تاريخ٬ سنن و فرهنگ تركى؛ زن و دنياى درونىاش با تمام ويژگىها و رنگارنگىاش در كتاب دده قورقود٬ از مقدمه كتاب تا آخرين داستان انعكاس خود را در دو مقوله اساسى "زن-مادر-همسر" و "همرزم-همراه-دوست" باز يافته است. احترام٬ عشق و تقدس مادر مهر خود را به شكل وجيزه "آنا حاققى-تانرى حاققى" (حق مادر-حق خدا) بر تمام داستانهاى كتاب زده است. ويژگىهاى ديگر خاص زنان داستانهاى دده قورقود (جسارت و رشادت٬ شمشير كشيدن بر دشمن پا بپاى مردان و ....) نيز توجه بسيارى از محققين خارجى را به خود جلب كرده است. در مقدمه چاپ انگليسى داستانها در آمريكا گفته مىشود كه "دنياى قهرمانى خاص مردان است. اما در داستانهاى دده قورقود٬ زنان از اين منظر با مردان برابرند. آنان به لحاظ موقعيت اجتماعى نيز كاملا با مردان در يك سطح قرار دارند". بورلا خاتون نيز يكى از اين زنان دده قورخود٬ زنى ترك و آذربايجانى است.


بويو اوزون بورلا خاتون -بورلا به تركى به معنى خوشه انگور است- (از ديش اوغوز) ٬ همسر قازان خان (از ايچ قوغوز)٬ دختر بايينديرخان و مادر اوروز بى٬ مانند همسرش از اشراف جامعه است. ابولقاضى بهادرخان در كتاب شجره تراكمه نام بورلاخاتون را در ميان هفت زن از اوغوزان كه مدتهاى طولانى حكومت كرده اند شمرده است (نام شش زن ديگر بارچين٬ سالور٬ شاباتى خاتون٬ كونين گؤركلو٬ كئرچه بولادى٬ قوغاتلى خانيم مىباشد). در كتاب دده قورخود بورلا خاتون با صفات دلاورى-رشادت٬ ذكا-فراست٬ مردمى و خلقى بودن٬ عصمت-ناموس و زيبايى برجسته٬ توصيف و ستوده مىشود. او در ميهمانىاى كه براى مردم عادى داده مىگويد به اندازه تپه اى گوشت و به اندازه درياچه اى شراب آماده كرده٬ شكم گرسنگان را سير٬ بر تن عوران رخت پوشانده و از دست محتاجان گرفته است. او در عين حال سلاح برداشته و مانند جنگجوئى بىباك با دشمن مىرزمد. بورلاخاتون نخستين كسى است كه به يارى قازان خان كه براى رها ساختن اوروز اسير رفته٬ مىشتابد و در ميدان جنگ در ميان دلاورانى كه بىباكانه مىجنگند هموست كه درفش دشمن را با شمشير زده و فرو مىافكند. (اوزون بويلو بورلا خاتون قارا توغون كافيرين قيليجلادى٬ يئره سالدى).


حضور بورلاخاتون در داستانهاى دوم (سالور قازانين ائوى ياغمالانديغى بوي - Salur Qazan'ın evi yağmalandığı boy) و چهارم (قازان بَىاوغلو اوروز بَىين توتساق اولدوغو بوى - Qazan Bəyoğlu Uruz Bəy'in tutsaq olduğu boy) بسيار برجسته است. در اين دو داستان موقعيت زنان ترك در جامعه٬ اشتراك زنان در نبرد در ميدانهاى جنگ٬ وفادارى و عشق زن و شوهر و تم محبت مادر-فرزند تصوير مىشود. (براى مطالعه ترجمه فارسى داستان دوم به
اين آدرس و ترجمه انگليسى آن به اين آدرس مراجعه كنيد). در داستان چهارم بورلاخاتون با بيباكى و جسارت خود٬ همسر و پسر خويش را از فلاكتى محتوم نجات مىبخشد. (براى مطالعه ترجمه اى فارسى از داستان چهارم به اين آدرس مراجعه كنيد). به نظر اينجانب قطعاتى از داستان چهارم كه از زبان بورلاخاتون در سوگ فرزند اسيرش اوروز٬ در نكوهش همسرش قازان خان و .... گفته مىشود از موثرترين٬ قوىترين و زيباترين متون ادبى ادبيات تركى است. در زير به عنوان نمونه متن اصلى دو پاساژ كوتاه از بورلاخاتون را نقل كرده ام.


صحنه اول: قازان خان تنها پسر جوان خود اوروز را در نخستين آزمون-مراسم شكارش همراهمى مىكند. اوروز در حين شكار به اسارت دشمن گرفتار مىآيد. قازان بدون پسر به خانه باز مىگردد. بورلا خاتون كه به استقبال فرزند و همسرش شتافته اوروز را همراه با قازان نمىبيند. منقلب مىشود و در سوگ فرزند مىسرايد:


خان قيزى بويو اوزون بورلا خاتون٬ قازانين گلدييينى ائشيتدى. آتدان آيغير٬ دوه دن بوغرا٬قويوندان قوچ قيرديردى. "اوغلانجيغيمين ايلك آوىدير٬ قانلى اوغوز بَىلرين تويلاياليم!" دئدى. خان قيزى گؤردو كيم قازان گلير٬ يومورلانيب يئريندن اؤرو دوردو. سامور جوببه سين اَينينه آلدى. قازانا قارشى گلدى٬ قاپاق قالديردى. قازانين اوزونه دوغرو باخدى٬ ساغىيلن سولونا گؤز گزديردى. اوغلانجيغى٬ اوروزو گؤرمه دى. قارا باغرى سارسيلدى٬ دوم اوره يى اوينادى٬ قارا قييما گؤزلرى قان ياش دولدو. قازانا سويلاميش٬ گؤره ليم خانيم٬ نه سويلاميش. آييدير:........




Xan qızı Boyu Uzun Burla Xatun Qazan'ın gəldiyini eşitdi. Atdan ayğır, dəvədən buğra, qoyundan qoç qırdırdı. "Oğlancığımın ilk avıdır, Qanlı Oğuz bəylərin toylayalım" dedi. Xan qızı gördü kim Qazan gəlir, yumurlanıb yerindən örü durdu. Samur cübbəsin əyninə aldı. Qazan'a qarşı gəldi, qapaq qaldırdı. Qazan'ın üzünə doğru baxdı. Sağıyla soluna göz gəzdirdi, Oğlancığı Uruz'u görmədi. Qara bağrı sarsıldı, dum ürəyi oynadı, qara qıyma gözləri qan yaş doldu. Qazan'a soylamış, görəlim xanım, nə soylamış. Ayıdır:



اوغول٬ اوغول٬ آى اوغول٬ اورتاجيم اوغول!Oğul, oğul, ay oğul, ortacım oğul
قارشى ياتان قاراداغيم يوكسه يى اوغول! Qarşı yatan qaradağım yüksəyi oğul
قارانقولوجا گؤزلريم آيدينى اوغول! Qaranquluca gözlərim aydını oğul
سام يئللرى اسمه دن٬ قازان! قولاغيم چينلار Sam yelləri əsmədən Qazan! qulağım çınlar
ساريمساق اوتون يئمه دن٬ قازان! ايچيم گؤينه ر Sarımsaq otun yemədən Qazan! içim göynər
سارى ايلان سوخمادان٬ آغجا تنيم قالخار شيشه ر Sarı ilan soxmadan, ağca tənim qalxar, şişər
قوروموشجا كؤكسومده٬ سوتوم اوينار Qurumuşca köksümdə sütüm oynar
يالنيزجا اوغول گؤرونمز٬ باغريم يانار Yalnız oğul görünməz, bağrım yanar
يالنيز اوغول خبرين قازان٬ دئگيل منه! Yalnız oğul xəbərin, Qazan! degil mənə
دئمز اولور ايسن٬ يانا گؤيونه٬ قارغارام سنه! Deməz olur isən, yana göyünə, qarğaram sənə


صحنه دوم: قازان خان براى رها ساختن اوروز روانه جنگ با دشمن شده است. در راه به جنگجويى نقابدار برخورد مىكند و از وى طلب يارى مىنمايد. اين سوار نقابدار كه به يارى قازان شتافته بورلاخاتون است و قازان اورا بازنشناخته است. بورلا خاتون خطاب به قازان خان مىسرايد:


مگر خانيم٬ بويو اوزون بورلاخاتون اوغلانجيغينى آندى. قرارى قالمادى. قيرخ اينجه بئللى قيز اوغلانىيله قارا آيغيرين دارتديردى٬ بوتون ميندى٬ قارا قيليجين قوشاندى. "باشيم تاجى قازان گلمه دى" دييه ايزين ايزله دى٬ گئتدى. گله گله٬ قازانا ياخين گلدى. قازان (بورلاخاتون) حلالينى تانيمادى.......خاتون آييدير:



Məgər xanım, Boyu Uzun Burla Xatun oğlancığını andı. Qərarı qalmadı. Qırx incə belli qız oğlanıyla qara ayğırın dartdırdı, bütün mindi, qara qılıcın quşandı. "Başım tacı Qazan gəlmədi" diyə izin izlədi, getdi. Gələg gələ, Qazan'a yaxın gəldi. Qazan (Burla Xatun) həlalını tanımadı. Xatun ayıdır:



قارشيم آلا ايگيد منيم٬ نه منله رسن؟ Qarşım ala igid mənim, nə mənlərsən
گئچميش منيم گونومو٬ نه آنديريرسان؟ Geçmiş mənim günümü nə andırırsan
قالخيبانى يئريندن دوران قازان! Qalxıbanı yerindən duran Qazan
قاراگؤز (قونور) آتين بئلينه مينن قازان! Qaragöz (qonur) atın belinə minən Qazan
ايلقاييبان قارا داغيم ييخان قازان! Ilqayıban qara dağım yıxan Qazan
كؤلگه لىجه قابا آغاجيم كسن قازان! Kölgəlicə qaba ağacım kəsən Qazan
پيچاق آليب قاناتلاريم قيران قازان! Piçaq alıb qanatlarım qıran Qazan
يالنيزجا اوغلوم اوروزا قييان قازان! Yalnızca oğlum Uruz'a qıyan Qazan
آت اوستونده اَيله نمه ييب٬ يورتان قازان! At üstündə əylənməyib yortan Qazan
سنين بئلين اؤلموش Sənin belin ölmüş
اوزه نگىيه ديرمايان ديزين اؤلموشÜzəngiyə dırmayan dizin ölmüş
خان قيزى حلالينى تانيمايان گؤزون اؤلموشXan qızı həlalını tanımayan gözün ölmüş
بونالميشسان٬ سنه نولموش؟ Bunalmışsan sənə nolmuş
چال قيلينجين٬ يئتديم قازان! Çal qılıcın! yetdim Qazan


حافظه تاريخى خلق ترك و آذربايجان:
در منابع تاريخى گفته مىشود كه جهانشاه قاراقويونلو٬ از برجسته ترين حكمرانان دولتهاى تركى-آذربايجانى تاريخ٬ با استناد به اوغوزنامه اى به تركى اويغورى موجود در كتابخانه دربارش در تبريز٬ به سفير عثمانى اظهار مىداشت كه پدرش قارا يوسوف و سلطان مراد عثمانى هر دو از نژاد اوغوزخان مىباشند. اين قيد علاوه بر وجود شعور ملى تركى و تفاخر به آن٬ حكايت از پاسدارى از هويت تركى و تداوم حافظه تاريخى در ميان حكمداران ترك آذربايجانى دارد. از طرف ديگر آنگونه كه از نوشته هاى اولئاروس٬ اولياء چلبى٬ آثار شعرا و مورخين و فولكلوريك آذربايجانى قرون وسطا مانند بايبورتلو عوثمان٬ حسن ابن محمود بياتى تبريزى٬ شاعر قول آتا٬ داستانهاى كوراوغلو٬.... و منبع تاريخى بسيار ديگر بدست مىآيد٬ افسانه هاى اوغوزنامه٬ داستانهاى دده قورقود و شخصيتهاى قهرمانى آن تا قرون ١٧-١٨ به طور بسيار زنده اى نزد خلق ترك در آذربايجان شناخته شده و رايج بوده اند:


- تبريزلى ماحميد اوغلو حسن بايات٬ اهل تبريز و از طائفه بيات٬ مولف كتاب سلسله نامه "جام جم آئين" در دوره جم سلطان (١٤٩٥-؟) بر اساس اوغوزنامه اى كه داشته مىباشد. (جام جم آيين دو نشر دارد: (Cam-i Cem-ayin, Ali Emiri neşri, İstanbul, 1331; Kırzıoğlu neşri, Osmanlı tarihleri, İstanbul, 1949) وى در اثر خود به ايجاد ارتباط بين دده قورقود و حضرت على و سلمان فارسى و... تشبث نموده است. به واقع طبق برخى روايات سلمان در نبردى در نزديكى دربند هلاك شده و در قبرستان قيرخلار دربند آذربايجان مدفون است (باكىخانوف٬ گلستان ارم٬ ص ٢)


- بايبورتلو عوثمان مورخى اهل بايبورد از شهرهاى عمده ساحه آذرى در شمال شرقى تركيه است. وى در كتاب خود "تواريخ جديد مرآت جهان" كه مابين سالهاى (١٥٩٥-١٥٧٤) تاليف نموده٬ در بخش بيان اوصاف بايندورخان به شهرهاى آذربايجانى قارس٬ آنى٬ دربند (دميرقاپى) و تبريز٬ شخصيتهاى تاريخى-افسانه اى دده قورقود و قازان خان و ... اشاره كرده مىگويد: قارينداشلارى بايينديرخان تعللوقويلا خوراساندان عزيمت ائديب آنىيا قارسا گلديلر. ... آندان دميرقاپىيا واريب كوستاسك مليكى موحاصيره ائديب دميرقاپىنى آليب باشينى كسدى....دده قورقودو ايچلرينده شئخ تيكدى. سونرا باييندير خانين اؤولاديندان اوزون حسن مماليك-ى عجمه پاديشاه اولدوغوندا ايسلام دينى عجمده اوستووار اولدو. تبريزده شام قازان كى دئرلر قازان خانين اوغلو خودابنده نين مزارىدير..... هر چند در اينجا به نظر مىرسد كه دو قازان خان اوغوزى و ايلخان قازان در هم آميخته شده باشند٬ با اينهمه منابع ديگرى وجود دارند كه قازان خان افسانه هاى اوغوز را به آذربايجان نسبت داده اند. در داستان قزاقى "كبلاندى باتير" قازان خان به شكل "قيزيلباشلارين خانى" (خان قزلباشان) تصوير شده است: " قيزيلباشلار اؤلكه سيندن-گلدى قازان خان". ("قيزيلباشلار اؤلكه سى" نام ديگر آذربايجان و يا قلمرو دولتهاى تركى-آذربايجانى صفوى و افشار و قاجار است.)


- قول آتا شاعرى آذربايجانى زيسته به سالهاى ١٤٠٠ و مولف مثنوىاى بنام "ليلى و مجنون" به تركى است. وى در اثر خويش چند بار از "دده قورخود" نام برده است. (مثنوى وى چاپ شده است: O.Ş.Gökyay Kul Ata Mesnevisi.Ülkü,Temmuz 1937,IX,s.348-342) قول آتا در باره دده قورخود مىگويد:


خوش دئميش قورخود٬ تحممول خوشدورور - نئىشكر تك قهرى٬ يودماق نوشدورور
پيش قدملر سؤزون ائشيتمك گره ك - هر نه كى پيرلر دئميش٬ ائتمك گره ك


كم اصيل كيشىلرين ايشى بودور - غئيبت٬ يالان٬ بؤهتان ايشى بودور
دده قورخود دئر كى اول عاقيل دورور - سؤيله ين دير كى اول بتر دورور


دده قورخود سؤيله دى كى دوشمنين - اؤلسه سئوينمن كيمسه نين
نيشه كى بو جومله باشلاردان گئچه ر - جومله عالم هم بو شربتدن ايچه ر


- در برخى از روايتهاى داستان كوراوغلو٬ نام پدر وى دده قورقود است. اوست كه قيرآت اسب كوراوغلو را پرورش داده است.....


در فولكلور آذربايجانى جاى جاى رد دده قورقود ديده مىشود. م. ف. آخودوف نمونه اى به شكل زير نقل كرده است: (م. ف. آخوندوفون آرشيوينده دده قورقود ايزلرى. ادبيات و اينجه صنعت. ٢١ نيستان ١٩٥٧)


گلينه آيران دئمه دى٬ او دده قورقود
آيرانا دوغران دئمه دى٬ او دده قورقود
ايينه يه تيكن دئمه دى٬ او دده قورقود
تيكه نه سؤكن دئمه دى٬ او دده قورقود


حافظه تاريخى خلق ترك در آذربايجان٬ بر اثر غفلت و اهمال سردمداران و نخبگان٬ نسلا به نسل زدوده مىشود. متاسفانه اين اپيدمى نسيان ناخوش آيند٬ تمام جنبه ها و مظاهر هويت و فرهنگ ملى ترك را در بر گرفته است. امروز اهالى بومى دربند و اورميه و تبريز از مسئله وجود و يا احتمال وجود مزارهاى فوق در شهرهايشان و در باره كسانى كه در اين مزارها آرميده اند كوچكترين آگاهى و تصورى ندارند. با اينهمه جاى خوشبختى دارد كه فولكلورشناسان در مناطق ترك آذرى نشين شرق تركيه بويژه در قارس و پيرامون آن٬ علاوه بر دده قورقود و ديگر مضامين اوغوزنامه اى٬ به طور مشخص خاطره و رد زنده بورلاخاتون را در ميان تركمه-قاراپاپاق تثبيت نموده اند. (در ايران تركمه-قاراپاپاق عمدتا در دو استان آذربايجانى آذربايجان غربى (منطقه سولدوز) و استان مركزى (منطقه بزچالو) ساكن اند). گفته مىشود كه در ميان آيريملى - آيريملوهاى آذربايجان شمالى نيز٬ هنوز خاطرات برخى عناصر افسانه هاى اوغوزى مانند تپه گؤز و... موجود است.


دده قورقود٬ بورلا خاتون و آذربايجان


افسانه دده قورقود از آلتاىهاى سيبرى به تركستان و از تركستان به قفقاز و خاورميانه و از قفقاز و خاورميانه به سوى آناتولى و آسياى صغير راهى طولانى طى نموده٬ حكايات آن در هر كدام از اين سرزمينها بارها و بارها از سوى توده هاى ترك خوانده شده است. با هر خوانش٬ متقابلا بخشهايى از بافت و رويدادهاى آن سرزمين را در خود جذب نموده و به واقع قورقودى نو آفريده شده است. بدين ترتيب هر قورقود در حالى كه ادامه دهنده قورقود پيشين و غير از آن است در عين حال خود او نيز است. افزون بر آن در دنياى ترك٬ روشن بينان خردمندى كه به حيات معنوى توده ها جهت مىداده اند از سوى خلق قورقود ناميده شده اند. به همين سبب است كه در دنياى ترك٬ ما نه با يك دده قورقود بلكه با سيستمى از دده قورقودهاى معنوى-تبارى مواجه مىشويم و باز به همين سبب است كه در مناطق مختلف دنياى ترك٬ از ازبكستان تا آنادولو مزارهاى بسيار قورقود مشاهده مىشود. تا قورقود دربند آذربايجان٬ صدها قورقورد ديگر وجود داشته است و دده قورقودى كه در كتاب دده قورقود از آن نام برده مىشود نيز تنها يكى از آخرين نمايندگان سلسله قورقودهاست. شخصيت و افسانه هاى دده قورقود متعلق به دنياى تركى و دده قورقود و افسانه هاى دده قورقود ميراث مشترك همه خلقهاى ترك است. آنچه كه انحصارا به آذربايجان تعلق دارد گونه اى از آن يعنى كتاب دده قورقود است كه بلاواسطه در آذربايجان (تركيه٬ قفقاز و ايران) شكل نهايى خويش را پيدا نموده و به تركى آذرى نگاشته شده است.


در جامعه علمى هميشه اتفاق عقيده اى –اقلا در سطح نظرى- در باره ارتباط بين آذربايجان و كتاب دده قورقود موجود بوده است٬ با اينهمه اگر اكنون تعلق مزار قلعه اورميه به بورلا خاتون قطعى شود٬ اين ارتباط تنگاتنگ٬ پايه مادى بسيار جدىترى بدست خواهد آورد. تثبيت مزارهاى دو شخصيت اوغوزنامه٬ قازان خان و بورلا خاتون در دو شهر اورميه و تبريز و پيدا شدن مزار دده قورقود در دربند آذربايجان شمالى موقعيت اين داستانها٬ تعلق و منسوبيت كتاب دده قورقود و حوادث طرح شده در آنها به سرزمين آذربايجان را تقويت خواهد نمود. اين قبور دلايلى بسيار قوى بر اثبات وجود تاريخى و واقعى شخصيت بورلاخاتون و قازان٬ بشمار خواهند رفت. به سبب نام برده شدن و ارتباط همزمان با قبور قازان خان و بورلا خاتون٬ قورقود آذربايجان بىشك منحصر به فرد بوده و اينهمه٬ دليلى قاطع بر عينت آن با قورقود كتاب دده قورقود است. از طرف ديگر مقبره بورلا خاتون در اورميه٬ قازان در تبريز و دده قورقود در دربند نشان مىدهد كه در شكل گيرى اين افسانه ها نه تنها انديشه و تخيل خلق ترك٬ بلكه حوادث تاريخى وقوع يافته در آذربايجان نيز به يك اندازه سهيم بوده اند.


آشكار است كه براى قطعى و دقيقتر شدن فرضيه و ادعاى قرار داشتن مزار بورلا خاتون در اورميه٬ مىبايست نخست گزارشهايى علمى تهيه و در معرض ارزيابى جامعه علمى و متخصصين امر قرار داده شود. پس از آن بايد شورايى علمى متشكل از باستانشناسان و غيره با همكارى دولتين و مقامات علمى دو كشور ايران و آذربايجان تشكيل و به ادامه سفرهاى علمى٬ كاوشها و حفارىها بپردازند. البته در اين ميان مسئوليت اصلى بر دوش مقامات ادارى و علمى استان آذربايجان غربى خواهد بود. اين زمره مىبايست اين مسئله را به عنوان فرصتى براى اداى وظيفه ملى خود در قبال خلق و فرهنگ ترك و آذربايجان و تاريخ آن غنيمت شمارند. به هر تقدير چه مزار بورلا خاتون در اورميه يافت بشود و چه يافت نشود٬ صرف ذكر نام اين شهر ابديا ترك٬ اين عروس شهرهاى آذربايجان در منابع قرون وسطا به عنوان آرامگاه بورلاخاتون٬ افتخارى بزرگ براى اورميه است.


"بورلا شهر" آرى٬ "نوشين شهر" خير!
- در جمهورى آذربايجان و تركيه بورلاخاتون همواره در مركز توجه روشنفكران٬ ادبا و هنرمندان قرار داشته است. نبى خزرى شاعر معروف آذربايجانى پيس حماسه اى - شاعرانه اى در دو پرده بنام بورلاخاتون٬ بر اساس داستان به يغما برده شدن خانه سالور قازان نگاشته است. نمايش بورلا خاتون يكى از برجسته ترين و محبوبترين نمايشها در تئاتر تركى است. اين پيس به دفعات در تئاتر آكادميك دولتى درام آذربايجان به صحنه گذارده شده است. بنياد آذدرام با به صحنه در آوردن اين نمايش در فستيوال بين المللى تئاتر هاى ترك زبان-٢٠٠٠ در اوفا پايتخت باشقيردستان٬ موفق به دريافت جايزه تورك سوى شد. از اين نمايش در همان سال براى شركت در فستيوال دده قورقود در شهر بايبورد (در ساحه آذرى تركيه) دعوت به عمل آمد. اين نمايش به روسى ترجمه و در تئاتر درام روس نيز بر صحنه رفته است. در تركيه سناريويى نمايشى از بورلا خاتون به شكل راك اوپرا توسط محمت سوى آرسلان نگاشته شده است (براى خواندن متن اين پيس كه هنوز به صحنه نرفته است به نوشته زير در وئبلاگ دده قورقود مراجعه كنيدSİNEMACI GÖZÜYLE- Dede Korkut )


- تاسف آور است درحاليكه توده دهها ميليونى خلق ترك و آذربايجانيان در ايران همچنان از تحصيل و خواندن و نوشتن به زبان ملى خويش تركى٬ از لذت خواندن و يادگيرى افسانه ها٬ داستانها و حماسه هاى ملى خود مانند كتاب دده قورخود محروم نگاه داشته مىشوند٬ به كودكان ترك در مدارس آذربايجان و غير آن داستانها و افسانه هاى قوم همسايه فارس آنهم به زبان اجبارى فارسى آموزش داده مىشود. وظيفه مقامات و نهادهاى مسئول است كه علاوه بر تدايبر عمومى مانند رسمى نمودن و آغاز تحصيل به زبان تركى٬ همچنين عاجلا به گنجاندن تاريخ ادبيات و افسانه و حماسه هاى تركى-آذربايجانى در كتب درسى در سراسر ايران بويژه در مناطق ترك نشين٬ مخصوصا استانهاى دوازده گانه آذربايجانى اهتمام ورزند.


- كتاب دده قورقود و ديگر يادمانهاى ادبى و حماسى ملى تركى مىبايست كه در ميان سوژه هاى اصلى آفرينشهاى هنرى و ادبى نقاشان و آشيقان و نويسندگان و شاعران٬ مجسمه سازان و آهنگسازان و ... ترك و آذربايجانى در ايران قرار داشته باشند. در اين ميان جا دارد از اقدامات ادبايى كه به چاپ و نشر كتاب دده قورقود و يا مقالات و بررسى هايى در باره اين گنجينه در ايران اقدام كرده و مىكنند و خوشبختانه روز بروز بر تعدادشان نيز افزوده مىشود به نيكى ياد نمود. همچنين بويژه مىبايست نام يدالله صمدى نويسنده و كارگردان فيلم دمرل (فيلمهاى ديگر وى ساراى٬ ساوالان) ذكر گردد. يدالله صمدى اين سينماگر ترك ايرانى شناخته شده در مقياس جهانى٬ بىشك برجسته ترين نام سينماى مليتها – كه در رسانه هاى فارسى به سينماى مليتهاى ايرانى٬ سينماى محلى و يا اقوام گفته مىشود!!!- و همچنين سينماى تركى-آذربايجانى خالص در ايران است. (براى مطالعه دو معرفى در باره فيلم دمرل به اين آدرس مراجعه كنيد).


- نامهاى قهرمانان كتاب دده قورقود على رغم شدت و تشديد سياست فارسسازى خلق ترك در ايران٬ هرگز نبايد از حافظه تاريخى ملت ما پاك گردند. كتاب دده قورقود مىبايد كه در منزل هر ايرانى ترك و آذربايجانى موجود باشد. براى برگرداندن اسامى ملى تركى مانند بورلا خاتون به ميان مردم٬ آفرينش آثار علمى و هنرى گوناگون و كاربرد اين اسامى در آنها يكى از تدابير ممكن است. همچنين اهالى اورميه مىتوانند -ترجيحا با توافق مقامات محلى و يا خود راسا - يكى از شهرهاى شهرستان اورميه با نامهاى جديد فارسى مانند نوشين شهر (قند كرخاناسى سابق٬ شهردار جديد اين شهر خانم تهمينه بلندرفتار است) را بنام بورلاخاتون و يا بورلا شهر نامگذارى كنند. كوچكترين دليلى براى نامگذارى شهرهاى آذربايجان به زبانى بيگانه آنهم با اسامى غير تركى-غير آذربايجانى بىپايه و تماما بىربط با هويت و فرهنگ و تاريخ مردم مانند نوشين شهر وجود ندارد.


-و همچنين در شهرهاى آذربايجان و مطلقا در شهر اورميه مىبايد نام يكى از خيابانهاى اصلى شهر را٬ مخصوصا اگر بنا به سياست فارسسازى داراى نام جديد و غليظ بيگانه فارسى باشد٬ بنام بورلا خاتون نامگذارى نمود. خلق ترك بويژه در آذربايجان هرگز نمىبايست نامگذارىهاى دولتى به زبان قوم همسايه فارس در سرزمين تاريخى خود را پذيرا شوند. در اين موارد مردم و روشنفكران بايد مصرانه و همچنان نامهاى قبلى اصيل تركى را بكار برند و در صورت تركى نبودن نام قبلى و يا جديدالتاسيس بودن آن٬ مىبايد راسا نامى متناسب با فرهنگ آذربايجانى و مطلقا به زبان تركى٬ ترجيحا مربوط به گروههاى تركى تاريخى ساكن در محل و يا شخصيتهاى آذربايجانى با نام تركى انتخاب نموده بكار برند.


گئرچه يه هو!!!

posted by <$BloThursday, August 26, 2004


KİTAB-I DEDE KORKUT'TA KADIN DÜNYASI

Fatmahanım VELİYEVA*


Hem tarih, hem de ilim ve medeniyet bakımından büyük önem taşıyan destanlarımız Türk tarihini aydınlatır, medeniyetimizin mekân ve zamanın, esas karakteristik özelliklerini yansıtır. Kökü tarihe dayanan, ilhamını tarihten alan destanlar Türk milletinin dil, din, liyakat, benlik ve millî kahramanlık maceralarının yankısıdır. Bir halkın yeniden büyük millet olma, özgürlük ve bağımsızlıklarını koruma çabaları için manevî destek olarak destanların rolü büyüktür. Böyle destanlara ve destan mitlere örnek olarak Yaratılış, Şu, Afrasiyab, Hun, Göktürk, Oğuz Kağan, Ergenekon, Uygur. Türeyiş, Göç, Satuk Buğra Han, Manas, Cengizname, Köroğlu vb. gösterebiliriz.


Türk edebiyatında destan, Türk milletinin tarih sahnesine ayak basmasıyla başlar ve uzak geçmişimize ışık tutar. Bir destanın oluştuğu zamanla yazıya alındığı devir arasındaki mesafe ne kadar olursa olsun, destan yine oluştuğu çağın ürünüdür. Bu destanlar arasında özel bir yeri olan Kitab-ı Dede Korkut millî medeniyetimizin iftiharı olmakla birlikte Türk şiirsel düşüncesinin incilerindendir.


Kitab-ı Dede Korkut gerçek anlamda büyük edebiyatın parlak örneği insanlığın yücelttiği yüksek fikir ve duyguların terennümcüsüdür.


Edebî estetik düşünceler için tükenmez bir kaynak olan Kitab-ı Dede Korkut, ta "Kadın-Ana" konusu en esas yerlerden birini tutar. Destanlarda bu konu bütün renkliliğiyle, bütün yönleriyle ele alınmıştır. Destanların başından yani mukaddimeden sonra kadar esas kahramanlarla omuz omuza duran kadınların iç dünyası, karakteristik özellikleri büyük saygı ve sevgiyle tasvir olunmuştur.


Destanların hepsinden atasözü şeklinde bir deyim kızıl hat gibi geçer. Ana Hakkı - Tanrı Hakkı Kutsal sayılan analarımıza, kadınlarımıza olan bakış açısı bu hattan geçer, bu ışıkla aydınlanır.


Kadın Ana-Hatun Ana ailenin sarsılmaz bir temel üzerinde kurulmasını temin eder, yalnız evin değil, soyun, neslin sağlam geleceği için temel hazırlar. Evlâdının olmaması bu açıdan yalnız bir aile için değil, bütün boy için bir üzüntüdür. Bu üzüntünün açık bir ifadesini birinci destan olan Boğaç boynundan başlayarak görmekteyiz. Boğaç boyunda evlâtsızlık acısı Dirse Han'la kadınına farklı bir şekilde yansımıştır. Kadının daha sebatlı, iradeli olması, en zor anlarında bile eşini sabırlı olmaya davet etmesi takdir edilecek bir özelliktir. Kadın Dirse Han'a şöyle der :


"Hey Dirse Han, bana gazab etme. İncinip acı sözler söyleme. Yerinden uru durgıl. Ala çadırın yeryüzüne dikdirgil. Attan aygır, deveden buğra, koyundan koç öldürgil. İç Oğuzın, Daş Oğuzın beglerin üstüne yığnak etgil, aç görsen doyurgıl yalıncık görsen donatgıl, borçluyı borcundan kurtargıl. Depe gibi et yığ, göl gibi kımız sağdır, ulu toy eyle, hacet dile, ola kim bir ağzı dualının alkışıyla Tangri bize bir yetman eyal vere.1


Ana kalbinin hassaslığı avda yaralanan oğlu Buğac'ın kuşkusunu da anneye belli eder. Çok ilginçtir ki ağır yaralı Buğac'ın iyileşmesi de annesine bağlıdır. Belki de mitolojik bir muayene şekli olan ana sütüyle dağ çiçeği, aslında bir hakikat, gerçeklik payı olan tedavidir. Ailenin evlât hasreti Bamsı Beyrek boyunda da görülmektedir.


Burla Hanın oğluna olan sevgisini bu sözlerle dile getirir :
“Oğul oğul au oğul! Ortacım oğul!
Karşu yatan kara tağım yükseği ogul!
Karannulıca gözlerim aydını oğul!
Sam yelleri esmedin, Kazan, kulağım çınlar.
Sarımsak otun yemedin, Kazan, içüm göyner.
Sarı yılan sokmadan ağca tenüm kalkar, Şişer.
Kurumışça köksimde sütim oynar.
Yalnuzca oğul görünmez, bağrını yanar.
Yalnuz oğul haberin, Kazan, degil mana !
Demez olursan yana göyne kargaranı, Kazan, .sana !"


Ananın evlât sevgisi, onun için hayatını bile feda etmeye hazır olması bir karşılık beklemeyen temennisiz insanî duygulardır. Fakat evlâdın anaya karşı olan sevgisi de böyledir. Bunun en yüksek terennümünü Salur Kazan'nın oğlu Uruz'un esir alındığı boyda görmek mümkündür. Evi, yurdu talan edilen, kadın, evlâdı esir götürülen, malı, mülkü yağma edilen Salur Kazan o öfkeyle düşman üstüne tek, yalnız başına gitmeye karar verir. Gelip vardığında onun düşmanından istediği yalnızca ihtiyar annesidir.


"Mere Şöklü Melik! Dünlüği altun ban evlerimi getirmisen sana kölge olsun. Ağır hazinem bol akçam getirmisen, sana harçlık olsun. Kırk ince belli kızla Burla Hatun' n getirip sen sana esir olsun. Kırk yiğitle oğlum Uruz’u getiripsen - gulun olsun. Tavla tavla şahbaz atlarım getiripsen sana yüklet olsun. Karıcık anamı getirmisen, mere kafir! Anamı vergil mana, savaşmadan, uruşmadan kayıdayım. Geri döneyim, gideyim, belli bilgil dedi. "


Hiç şüphe yok ki bu sözler Salur Kazan'ın korkakhğından değil, zıttına, annesine olan saygısındandır. Kazan Han için tüm dünya bir tarafa, annesi ise bir tarafadır.


Başka bir örnek :


Kazan Han'a manevî darbe vurmak için Şöklü Melik Burla Hatun'u kendi meclisine getirerek sağrak sürdürmek (oturanlara içki ikram ettirmek) ister. Fakat kırk kız-kadın, Kazan Han'ın kadın sorulduğunda hep birlikte cevap vermeye karar verirler. O zaman Şöklü Melik başka bir hainliğe başvurur. Uruz'un kıyım kıyım doğranarak kavrulmasını, etinin kırk kıza götürülmesini emreder. Her kim yemezse, demek ki Kazan Han'ın hatunu odur.


Ana oğluna şöyle hitap eder: "... Senin etinden, oğul, yiyeyin mi? Yoksa sası dinlü kafirin döşeğine gireyim mi? Agan Kazan’ın namusun sındırayın mı? Oğul hey ! "


Uruz mert atanın, mert ananın oğludur. O kendisinin kıyım kıyım , kıtır kıtır doğranmasına razıdır. Fakat ailesinin namusunu her şeyden üstün tutar. Hatta annesine der ki, onlar bir yediğinde sen iki ye, yeter ki babamın namusu ayaklar altında kalmasın.


Ana her zaman için anadır. Ana evladını sever. Evlât iyi olsun, kötü olsun, çirkin olsun, güzel olsun, ana için farketmez. Basat'ın Tepe göz'ü öldürdüğü boyda da değişik bir ana evlât sevgisine şahit oluyoruz :


"Depegöz ' in peri anası gelüp oglanının parmağına bir yüzük keçirdi. Ogul, sana ok batmasun, tenüni kılıç kesmesün, dedi. "


Fakat buna rağmen Tepegöz'ü anaların feryadı, ahı tutar. Basat'ın yanına ağlaya ağlaya giden bir ihtiyar ana olmasaydı, belki de bu iş böyle sonuçlanmazdı.


Genellikle kadınlara olan münasebet, destanların mukaddimesinde görülmektedir. Kadınların dört türlü olması ile ilgili fikir söylenirken ilk sırada asil karakterli olanlardan bahsedilir. Ve onlar bütün eser boyunca takdir edilir. Şöyle ki:


"Ozan evin dayağı odur ki, yazıdan-yabandan eve bir konuk gelse, er adam evde olmasa, ol anı yedirer, içirer, agırlar-ezizler gönderer. Ol Ayişe, Fatime soyudur, hanım Anun bebekleri bitsin, ocağına buncılayın avrut gelsün". .


Dede Korkut destanlarında tasvir olunan Türk güzellerin kendilerine özgü bir güzellikleri vardır. İşte o güzellerden birinin tasviri:


“Yalap yalap yalabıyan ince tonlum
Yer basmayıp yürüyen
Kar üzerine kan dammış gibi kızıl yanaklım
Koşda badam sığmayan dar ağızlım
Kalemciler çaldığı kara kaşlım
Kurması kırk tutam kara saçlım!...


Ailenin sağlam temeller üzerine kurulması için uygun eş seçilmesi fikri destanlarına birkaç defa karşımıza çıkıyor. Kanlı Koca oğlu Kanturalı, evlenmek isterken ok atan at binen, çekinmeden düşman üzerine gidebilen bir kız arar. Bütün bu güzelliklere sahip olan Sarı tonlu Selcan Hatun mütevaziliği ile dikkat çeker. O, yiğitlikte Kanturalı'dan geri kalmasada "öğünürse er öğünsün-aslandır" diyerek sadece onun zor günlerinde desteği olduğunu dile getirir.


Yabancı araştırmacıların birçoğunda Dede Korkut destanlarındaki kadınların özellikleri, mertlik vc yiğitlikleri, düşmana karşı kılıç çalmaları vs. dikkate alınmıştır. Destanların A.B.D.'de İngilizce yayınlanan neşrinin
giriş makalesinde şöyle yazılmıştır: "Kahramanlık dünyası erkeklere mahsustur. Lakin Dede Korkut'ta kadınlar da erkekler gibidir. Onlar içtimai durumlarına göre erkeklerle tamamen eşittirler."


Bamsı Beyrek de Banu Çiçek’le evlenmeden önce onun gücünü ve cesaretini sunar: onunla at yarışına çıkar, ok atar ve güreş tutar. Bu yarışların hiç birinde Banu Çiçek Bevrek'ten geri kalmaz. Fakat Banu Çiçek için en zor sınav on altı yıllık bir hasret olur. Öldüsünü, kaldısını bilmeden Beyrek'i sabırla bekler. Beyrek'in yalancı ölüm haberi bile onu yıldırmaz.. Türk kadınının büyük vefakarlık örneğini verir Banu Çiçek. Bu bakımdan Türk erkeğinin kendi hayatını, aile namusunu kadınına emanet etmesi, ona güvenmesi çok doğaldır. Banu Çiçekle ilgili bir nokta da çok dikkat çekicidir. On altı yıllık hasretlisi çıkıp gelirken Banu Çiçek'in bu müjdeyi ilk vermek istediği insan Beyrek'in babasıdır. Onun hasretiyle gözleri tutulmuş Baybura Han'a bu haberin ulaştırılması çok normal sayılabilir. Fakat Banu Çiçek'in bu davranışı bir gelinin değil, bir evladın babasına olan sevgisi şeklinde ortaya çıkar. Yeri gelmişken Seğrek boyunda da "Atamdan yeyrek kaynata, anamdan yeyrek kaynana'' diyen gelinin sözlerinde saygıyla birarada sevgiyi de görmek mümkündür.


Deli Dumrul boyunda eşe olan sadakatin, sevginin başka bir örneğine rastlıyoruz. Destanda adı bile geçmeyen bu gelin, eşinin yolunda düşünmeden canını bile vermeye hazırdır. Azrail, Deli Dumrul'un canını almak isterken o, Allahu Teala'nın varlığına, birliğine şükreder. O zaman Azraile ilahi bir nida gelir: “ Çün deli kavat menim birliğimi bildi, birliğime şükür kıldı, ya Azrail! Deli Dumrul can yerine can bulsun, onun canı azad olsun dedi.”


Aksakalh babası ak biçekli anası yanına Deli Dumrul can bulmaya gider. Fakat eli boş geri döner. Ümidi kesilen Deli Dumrul, kadınıyla helalleşir, son vasiyetlerini söyler, sonunda ona şöyle der:


“Gözün kimi tutarsa,
Gönlün kimi severse
Sen ona vargıl
İki oğlancığı öksüz komagıl”
Sadakatli kadını ona şöyle cevap verir:
“ Ne dersen, ne söylersen
Göz acuban gördüğüm
Gönül verip sevdiğim
Koç yiğidim, Şah yiğidim
Karşı yatan kara dağları
Senden sonra men neylerem
Yaylar olsam merim görüm olsun
Soğuk soğuk suların
İçer olsam menim kanım olsun
Altun akçan harçlar olsam
Menim kefenim olsun
Senden sonra bir yiğidi,
Sevip varsam bile yatsam
Ala yılan olup meni soksun,
Senin muhannet anan baban
Bir canda ne var ki sana kıymamışlar
Arş tanık olsun, gürş tanık olsun
Yer tanık olsun, gök tanık olsun
Kadir Tanrı tanık olsun
Menim canım senin canına kurban olsun. "


Bu içten sevgi Allahü Teala'nın hoşuna gider. Deli Dumrul ile eşine yüz kırk yıl ömür bağışlar.


Kadın daima eşinin tanzimcisidir. En sinirli, çılgın halde bile onun verdiği öğütler birçok konuda yardımcı olur. Bekil oğlu Emran’ın boyunda bunu görmek mümkündür. Bayındır Han divanından sinirlenerek çıkan Bekil, yurdu terketmeye karar verir. Fakat akıllı, geleceği gören hatunu onu sakinleştirir. Sinirlerinin yatışması için ava çıkmasını önerir. Kadının bu tedbiri olabilecek kötü olayları önler, işleri yoluna koyar.


Diğer boylarda da aynı şey söz konusudur.


Kitab-ı Dede Korkut destanları kendi başına bir ansiklopedidir. Burada yalnız edebiyatçıların, tarihçilerin değil, sosyologların, psikologların, etnografların çıkarabileceği çok ders vardır. Aile ve toplum düzenini, Türk ailesinin kendine özgülüğünü aydınlatmak ve dünyaya tanıtmak için Dede Korkut destanları zengin bir kaynaktır. Bu kaynağı gereğince öğrenmek bizim için şereftir.


DİPNOTLAR
*Bakü-AZERBAYCAN
1 Kitab-ı Dede Korkut’tan verilen örnekler aşağıdaki kitaptan alınmıştır: Kitab-ı Dede Korkut (Tertip transkripsiya. Sadeleştirilmiş varyant ve mukaddime. F. Zeynalov ve C. Alizadenindir). Bakü. “Yazıcı” 1998.

posted by <$BloSaturday, August 21, 2004



«ايراده هاشيم اوا» آذربايجانين ايلک مئدالينى قازاندي
«ايراده هاشيم اوا» برنده ه اولين مدال المييک آتن 2004 براي آذربايجان
AZERBAYCAN AFINADA İLK MEDALINI QAZANDI
İrade Aşumova Olimpiya oyunlarında üçüncü yeri tutdu

خبرين بوتونونو بورادان اوخويابيلرسينيز:
ايراده هاشيمووا





«زئمفيرا مئفتاح الدين اووا» آذربايجان مئداللارىنين سايىسينى آرتيردي
«زئمفيرا مئفتاح الدين اووا» دومين مدال المپيک آتن 2004 را نصيب آذربايجان نمود
Zemfira Meftahəddinova Azərbaycan medalların sayını artırdı

خبرين بوتونونو بورادان اوخويابيلرسينيز: زئمفيرا ميفتاح الددينووا
زئمفيرا ميفتاح الددينووا ايله دانيشيق


پنج‌شنبه، ۲۹ مرداد ۱۳۸۳ نورجان تايلان: تورک دونیاسیندا بیرینجی آلتین مدال AZ
خبرين بوتونونو بورادان اوخويا بيلرسينيز: ايلديريم-نورجان تايلان


تورک دونیاسیندا بیرینجی المپیک آلتین مدالینی «نورجان تایلان» آلدی. تورکییه‌لی هالترچی، 5 المپیک و 3 دونیا رکوردونو سیندیریب، آلتین مدال آلان ایلک تورک قادین اولدو.


ائولرینین تراسیندا حاضرلانیب، آتن‌ده 5 رکوردو بیردن سیندیرماقلا تورک قادینینین گوجونو دونیایا گؤسترن 21 یاشینداکی نورجان، "70 میلیونون دعالارییلا باشاردیم. استقلال مارشیمیز چالینیرکن یاشادیغیم موتلولوغو تعریف ائده بیلمرم..." سؤیله‌دی.


نورجان کلوپدان چیخدیغی اوچون شخصی اولاراق المپیکه حاضرلاندی. کلوپو اولمادیغی اوچون ده ائولرینین تراسیندا ایدمانلا مشغول ایمیش. هالتره باشلادیغی گوندن بری بیر گونونو بئله بوش کئچیرمه‌ین نورجان بئله سؤیله‌دی:"تام 10 ایلدیر ایدمانسیز گونوم کئچمیر. بعضاً یارالاندیم، بعضا ده خسته‌لندیم آما هر گون چالیشدیم. چالیشانین حاققینی الله وئریر. اونا نه قدر شکر ائتسم آزدیر. مربی‌مین وئردیگی ایدمان پروگرامینی ایکی الیم قاندا اولسا بئله آخساتمادیم. سونوندا بو گونلره گلدیم..."


posted by <$BloTuesday, August 10, 2004


ايرانين آتئن اوليمپييادلارينا قاتيلان تك قادين٬ آذربايجانين مركزى تبريزدن٬ بير تورك: نسرين حسن پور
نسيم حسن پور تنها دخترايرانی در مسابقات المپيک يونان
17مردا د- بی بی سي, نسيم حسن پور ۱۹ ساله، تنها دخترايرانی در رشته تيراندازی و تنها دخترايرانی شرکت کننده در مسابقات المپيک يونان است. نسيم کمتر از سه ساله که در رشته تير اندازی فعاليت می کنه و در اين سه سال تونسته در مسابقات مختلف شرکت کنه و موفقيت های خوبی رو بدست بياره، مخصوصا در مسابقات قهرمانی آسيا در مالزی که موفق به کسب مدال برنز آسيا هم شد. نسيم در المپيک آتن، در رشته کلت بادی ۱۰ متر، با بهترين تيراندازان کشورهای ديگه به رقابت می پردازه و اميدواره که در صورت بدست نياوردن مدال، حداقل رکورد خودش و ايران رو بهتر کنه. در چند المپيک گذشته تيم تير اندازی زنان ايران حضوری فعال داشتند و جالبه که درکاروان ورزشی ايران در دو المپيک گذشته خانم ها ليدا فريمان و منيژه کاظمی به عنوان تيراندازان ايران حضور داشتند و خانم منيژه کاظمی در المپيک سيدنی تنها دخترتيرانداز از ايران بود . با توجه به اينکه کمتر از يک هفته تا شروع مسابقات المپيک يونان بيشتر وقت باقی نمونده، فربد سروندی با نسيم حسن پور تنها دختر در کاروان اعزامی ايران به مسابقات المپيک يونان، گفتگويی داشت :


نسيم حسن زاده هستم. ۱۹ سالمه وعضو تيم ملی تير اندازی بانوان ايران هستم .


نسيم الان که به عنوان تنها دختر ايرانی در المپيک يونان شرکت خواهی کرد، چه احساسی داری؟
خيلی خوشحالم که تونستم به عنوان تنها دختر از ايران در المپيک يونان شرکت کنم. اميدوارم که بتونم شايستگی اين را داشته باشم که ديدگاه مردم جهان رو نسبت به ايران و زن ايرانی عوض کنم.


نسيم چند ساله که در رشته تير اندازی فعاليت می کنی؟ ه سالی می شه. چطور شد که تيرانداز شدی؟ من در رشته تربيت بدنی درس می خوندم و تيراندازی يکی از رشته های درسی ما بود و اصلا هم از اين رشته خوشم نمی آمد. تا اينکه يک روز رئيس هيئت تيراندازی استان آذربايجان، چند نفری رو برای تيم استان انتخاب کرد. که من در بين آنها نفر برتر شدم و همين باعث شد که من به اين رشته علاقمند بشم. نسيم چرا از تيراندازی خوشت نمی آمد؟ چون فکر می کردم بايد مثل شکارچی ها باشم يا مثل آدمهايی که همش جنگ می کنند. پس در تبريز تير انداز شدی؟ بله.


خانم ليدا فريمان هم که در المپيک آتلانتا شرکت کرد از آذربايجان بود، علت اينکه اغلب تيراندازان دختر درطی اين چند سال از آذربايجان هستند چيه؟ يه سری بايد باشه؟ نمی دونم ولی تبريز تيراندازان خوب و ماهری داره، البته ما در تبريز فقط برای دوسال بخاطر شغل پدرم اقامت داشتيم و بعد به تهران برگشتيم.


از کی در تيم ملی بانوان ايران هستی؟ من يک سال بعد از اينکه تيراندازی رو شروع کردم به تيم ملی دعوت شدم و دو سالی می شه که در تيم ملی هستم.


بهترين مدالی که در اين سه سال بدست آوردی چی بوده؟ مدال برنز در مسابقات قهرمانی آسيا در مالزی. در مورد رشته تيراندازی برامون بيشتربگو؟ البته مردم يه ديدگاه ديگه ای به اين رشته دارن و فکر می کنن که يه رشته خشک و سرديه و رشته خشنی هستش، يا اينکه تيراندازها آدم های بی رحمی هستن يا همه شون شکارچی هستن. اما برعکس رشته تيراندازی يه رشته پر هيجان و آرام بخشيه وهر تيرش هيجان مخصوص خودشو داره و خيلی آرام بخشه و تيراندازان انسانهای آرام و مصممی هستن. من هيچ وقت به شکار نرفتم چون حيوانات رو دوست دارم و تيرها مو فقط به سيبل و نشانه ام زدم.


رشته تيراندازی شامل چند رشته است؟ رشته تير اندازی در ايران در شش رشته فعاله، اما کشورهای ديگه در رشته های بيشتری فعاليت می کنن، ما در ايران در رشته های طپانچه بادی ، تفنگ بادی ، سنتر پايه، پنجاه متر کلت ، تفنگ ۵۰ متر، ۲۵ متر ورزشی بانوان، تراپ و اسکيت يا همان هدفهای پروازی فعاليت می کنيم. تو در چه رشته ای کار می کنی؟ من در رشته کلت بادی ۱۰ متر.


می شه بيشتر توضيح بدی؟ ما در اين رشته چهل تير می زنيم، البته آقايون شصت تير می زنند و بايد از فاصله ده متری به سيبل شليک کنيم و هر تير ده امتياز داره که مجموع امتيازات می شه ۴۰۰ و در موقع تيراندازی بايد ايستاده و دست در زاويه ۴۵ درجه باشه و خانم تاالونا از چين رکورداراين رشته در جهان هست. چرا در ايران فقط اين شش رشته رو می شه تمرين کرد؟ ون از نظر امکانات مشکل داريم و ابزار مورد نياز رشته های ديگه رو در ايران نداريم. رقبای تو در اين رشته کيا هستن؟ من در ايران رقيب ندارم اما بيشتر رقيبان من در مسابقات بين المللی از کشور چين و آلمان هستن که در حقيقت مهد تيراندازی جهانند.


چطور شد که تونستی جواز ورود به المپيک رو بدست بياری ؟ من در سال ۸۲ در مسابقات قهرمانی آسيا در مالزی شرکت کردم و موفق به کسب مدال برنز آسيا شدم که به همين خاطر اجازه ورود به المپيک يونان رو بهم دادند. تا الان در چه مسابقات بين المللی شرکت کرده ای؟ من در سال۱۳۸۲ در مسابقات قهرمانی جهان در ميلان ايتاليا شرکت کردم، در همين سال در مسابقات قهرمانی آسيا در مالزی شرکت کردم که موفق به دريافت مدال برنز آسيا شدم و در مسابقات قهرمانی جهان هم در سال گذشته در ميلان ايتاليا شرکت کردم که تونستم رکورد خودم رو ۵ امتياز بهتر کنم .


رشته تيراندازی با کمان با تيراندازی با اسلحه فرق داره؟ نه فرقی زيادی ندارند و فقط نوع تيراندازی و نوع اسلحه فرق می کنه.


در مسابقات ايتاليا چه مقامی رو بدست آوردی؟ مقام پونزدهم روبدست آوردم، ولی تونستم رکود خودمو پنج امتياز بهبود بخشم.


نسيم به نظر تو رشته تيراندازی ايران نسبت به کشورهای ديگه در چه جايگاهی قرار گرفته؟ با امکاناتی که ما داريم نسبت به کشورهای ديگه خيلی پايين ترهستيم، چون ما نه سالن خوبی داريم و نه سلاح خوب، مثلا من که دارم به المپيک می رم از سلاحی استفاده می کنم که متعلق به ۱۰ سال پيش هست.


در المپيک های گذشته هم در کاروان ورزشی ايران دختران تيرانداز بودند ( ليدا فری مان و منيژه کاظمی) آيا رشته های آنها با تو يکی بود؟ نه، خانم فريمان در رشته تفنگ بادی شرکت کرده بود ولی خانم منيژه کاظمی رشته شون با من يکی بود و در رشته کلت بادی ۱۰ متر شرکت کرد. چطور شد که در عرض يک سال بعد ازفعاليت در اين رشته تونستی موفقيت های خوبی بدست بياری؟ من در شروع کار با اراده و تلاش خوبی تمريناتم روشروع کردم، حتی يادمه در روز های برفی شديد در تبريز که برفش معروفه من پياده تا سالن می رفتم که فقط من بودم و مربی ام که اون هم از اين علاقه من متعجب می شد، ولی بيشتر فکر می کنم که پشتکار و علاقه زياد و تمرين مداوم باعث موفقيت من شد.


رشته تيراندازی چه تاثيری روی روحيه تير اندازان می گذاره؟ رشته تيراندازی تمرکز رو بالا می بره و تيراندازان اغلب تصميم گيرنده های خوبی هستند چون ما روی هرتيرمون تصميم می گيريم که بزنيم يا نزنيم چون فقط يکبار اين شانس رو داريم و خيلی مسلط و با اراده اند و از آرامش بخصوصی برخوردارند. به نظر تو، يه تيرانداز بايد چه نکاتی رو رعايت کنه تا موفق تر بشه؟
يه تيرانداز بايد از لحاظ بدنی قوی باشه، تمرين زياد داشته باشه و به خودش اعتماد داشته باشه نگه نمی تونم و نمی شه، و در لحظه تيراندازی با تمرکز دقيق به هدف شليک کنه و از آمادگی جسمی خوبی برخوردار باشه و هيچ وقت نبايد به رقيباش حسادت کنه بلکه بايد رقابت کنه، که متاسفانه در ايران بيشتر تيراندازان حسادت می کنند تا رقابت.


يه تيراندازبرای آمادگی بدنی بهتر، چه تمريناتی رو بايد انجام بده؟ بدنسازی مخصوص تيراندازی، کوهنوردی ، شنا و يوگا.


نسيم می شه بگی در موقع تير اندازی چيکار می کنی؟ من قبل از اينکه شروع به تيراندازی کنم ابتدا تصوير سازی ذهنی می کنم ودر موقع تيراندازی تمرکز دقيق دارم، تعادل بدنی ام رو حفظ می کنم تا دستم نلرزه، عضلات چشم و عضلات انگشتم روی ماشه ام رو با هم هماهنگ می کنم و فقط مگسگ، هدف و فضای دوم رو نگاه می کنم، بعد با آرامش شليک می کنم.


آيا تير اندازی لباس مخصوصی داره؟ رشته تفنگ بادی، کت و شلوار ويژه خودشو داره که از جنس چرم هست، اما رشته کلت لباس بخصوصی نداره، اما در اغلب رشته های تيراندازی از کفش ويژه تيراندازی استفاده می شه که تکيه گاه و ثبات تيرانداز رو بيشتر می کنه و عينک و گوشی مخصوص تير اندازی، سلاح و ساچمه يا همان تيرهم از ديگر ابزار يه تيرانداز هست.


استقبال خانمها از اين رشته چطور بوده؟ قبل از سال ۸۱ تعداد مراجعه کنندگان خيلی کم بود ولی در يکی دو سال گذشته استقبال خانمها خيلی خوب بوده و حتی ما نفراتی رو داريم که آمادگی شرکت در مسابقات برون مرزی رو هم دارن.


آخرين سوال اينکه، در فاصله ای که تا المپيک باقی مانده چيکار می کنی وچه برنامه ای داری؟ البته من بيشتر برای المپيک پکن برنامه ريزی کردم و مطمئن هستم که در اونجا مدال ميارم، اما برای المپيک يونان من از فروردين ماه تا الان در اردوهای مختلف بودم و دوشنبه آخرين اردو تمام می شه و تا روز اعزام به يونان استراحت می کنم و منتظر روز مسابقه می مانم. خودت چی فکر می کنی؟ آيا مدالی می تونی در اون روز بدست بياری؟ نمی دونم، اما اگر مدالی هم نيارم سعی می کنم که رکورد خوبی بدست بيارم.تشويش نداری؟ نه، سعی می کنم که به اون لحظه زياد فکر نکنم وگرنه تشويشم زياد می شه. با آرزوی موفقيت برای نسيم در المپيک يونان.



تهران-خبرگزاري كار ايران


تنها نماينده زن ايران در مسابقات المپيك 2004 آتن يونان قصد دارد كاري كند تا براي اولين بار پرچم جمهوري اسلامي ايران در رقابت هاي المپيك توسط يك زن ايراني به اهتزاز درآيد.
نسيم حسن پور، عضو تيم ملي تيراندازي بانوان، در گفتگو با خبرنگار ورزشي خبرگزاري كار ايران، ايلنا، به معرفي خود پرداخت.


نسيم حسن پور در رشته تيراندازي با كلت 10 متر،تنها نماينده زن در جمع كاروان 39 نفري ورزشكاران المپيكي ايران است. او در تاريخ 3 شهريور 1363در تبريز متولد شده است و فرزند دوم يك خانواده چهار نفري است.حسن پور در حال حاضر به همراه خانواده‌‏اش ساكن تهران است و از مهرماه دانشجوي رشته تربيت بدني دانشگاه تربيت بدني خواهد شد.


حسن پور 54 كيلوگرم وزن و 157 سانتي متر قد دارد. نام اولين مربي وي خانم زارع بوده و در حال حاضر نيز زير نظر آقاي كوهپايه زاده در تيم ملي تيراندازي فعاليت مي‌‏كند.


نسيم حسن پور از 3 تا 15 سالگي ژيمناستيك كار كرده و در دوران دبيرستان در رشته تربيت بدني تحصيل كرده است. او در سال 1380 و از همان دبيرستان به رشته تيراندازي روي آورد و به عضويت تيم ملي كشورمان درآمد. خودش مي گويد: "وزن كلت بادي يك كيلو و هفتصد گرم است كه در اوايل براي كنترل كردن آن به هنگام تيراندازي مشكل داشتم اما حالا و با گذشت زمان به راحتي بر روي آن تسلط دارم."


حسن پور در سال 1380 نفر اول مسابقات ليگ سراسري كشور شد. در سال 1381 بار ديگر اين عنوان را تكرار كرد و علاوه بر آن در قهرماني كشور نيز نفر اول ايران شد. او در همان سال در مسابقات وردكاپ (word cup) ايتاليا حضور يافت كه توانست با به دست آوردن ركورد ورود به المپيك سهميه راكسب كند.


تنها نماينده زن ايران در المپيك 2004 در سال 1382 نيز در مسابقات آسيايي مالزي مقام سوم رقابت‌‏ها را كسب كرد و پس از كره و قزاقستان به مدال برنز دست يافت. او در همان سال نفر اول مسابقات قهرماني كشور نيز شد. حسن پور در سال 1383 نيز به وردكاپ ايتاليا اعزام شد و ركورد ايران را در ماده كلت بادي 10 متر، 5 نمره افزايش داد.


نسيم حسن‌‏پور از فروردين ماه در مجموعه ورزشي آزادي و در اردوي آماده سازي حضور داشته است. الگوي اخلاقي او مرحوم غلامرضا تختي و شادروان محمد اوراز هستند.


نسيم حسن پور در مورد كسب مدال در المپيك آتن گفت:در حال حاضر 20 سال سن دارم و اكثر مدال‌‏آوران اين رشته در حد فاصل سني 24 تا 26 سال هستند، بنابراين نمي‌‏توانم قول دهم كه در اين مسابقات مدالي كسب كنم چرا كه علاوه بر كم سن و سال بودن خودم، از تجربه بالايي در سطح المپيك و رقابت‌‏هاي بين المللي برخوردار نيستم اما برخلاف امسال از حالا براي كسب مدال در المپيك 2008 پكن قول مي‌‏دهم و اميدوار هستم تا در دوره بعدي و در صورت عضويت در تيم ملي براي كشورم مدال كسب كنم و به عنوان اولين زن ايراني حاضر در مسابقات المپيك پرچم عزيزم كشورم را به اهتزار دربياورم.


posted by

وطنداش خبر 14/5/83- 20/5/83 سايتيندان:
http://www.vatandash.com/khabar.html
vatandashorg@yahoo.com
zeynabpasha@issa2000.com


تاليش قادينلاري ميللي گئييمي آتئن اولمپيياد اويونلارينا سئچيلدي . بو گئييم آتئن هاوا ليمانيندا نوماييشه قويولاجاقدير .
تبريز سهند اونيوئرسيتئتي قيزلارا بو ايلدن ياتاقخانا وئرمه يير .
نيشابور توركلريندن اولان بير 84 ياشلي قادين خسته ليك اوزوندن حكيمه گئتدي و بللي اولدو او آلتي آيليق بويلودور !!
رفعت بيات ( زنجان پارلامئنت عوضوو): ائوده چاليشماق قادينلارين وظيفه سي دئييل .
يئني بير قانون اساسيندا٬ قادينلارين كبينيني وئرمه ين ارلر٬ حبسه گؤندريلمه يه جكلر .
آتئن اولمپيياديندا ايراندان تكجه بير قادين ( نسيم حسين پور – تبريزدن ) ايشتيراك ائدير. ايراندان اؤنجه افغانيستان 5 قادينلا دايانيبدير!!
آلتينجي قادينلار موسيقي فئستيوالي ئتهراندا باشلاندي . تبريزدن « شاطريان » قادينلار موسيقي گوروپو بو فئستيوالدا ايشتيراك ائديبلر . ملل موسيقيسي ساحه سينده آذربايجان رئسپوبليكاسيندان « اذربايجان » قادين گوروپو ايشيراك ائديب .
تبريزين خيابانلاريندا « قادينلارين حيجابي » باره سينده بللي اولمايان كسلر ساريسيندان ائعلانلار ديوارلاردا گؤرونور . بو ائعلانلاردا « حيجابلاري دوزگون اولمايان قادينلارا » ايخطارلار وئريليبدير .
مرداد ، تهران وحدت سالونوندا ، پروين اعتصامي آدلي يازيچي قادينلار توپلومو گئدير .
14 ياشلي تبريزلي بير قيز اوغلان پالتاري گئيمك اوزوندن توتولدو .
زنجانلي قادينلار ايكي گون زنجان بلدييه سي برابرينده ( تحصن ) ائدندن سونرا نهايت بلدييه ناظيرين گؤروب و اونا سؤزلرينى دئديلر !
باتي آذربايجاندا 100 قيز برابرينده 105 اوغلان اوشاغي دوغولور .

posted by <$BloTuesday, August 03, 2004


Azərbaycan qadını

http://cwa.aznet.org/portret_a.html
Creative Women Association
Creative Women Association

Müasir Azərbaycan qadını iki boyuk sivilizasiyanın məhsuludur. Kökləri şərq mədəniyyətinə baglı olan Azərbaycan qadını intellektual cəhətdən Avropa mədəniyyəti ilə tərbiyələnmişdir.

Azərbaycan mədəniyyəti və tarixi, Azərbaycan qadını təsvvürünün formalaşması qədim köklərə malikdir. Azığ mağarası və Qobustan qayaüstü şəkilləri buna sübutdur (e. ə. XV - XII mihtelik).

Türk tayfalarında qadının sosial rolu daim fəal olub.

Azərbaycan qadının fəal rolu ölkəmizin tarix və mədəniyyət abidələrində qabarıq və inandırıcı olaraq öz əksini tapıb: "Avesta"da ilahə Anahit (e.ə. III minillik), "Dədə-Qorqut"daBurla Xatun, Selcan xatun, Banu Çiçək (e.ə.VI-VIII əsr), "İskəndər-namə"də Nüşabə; Köroğlunun həyat yoldaşı Nigar xanım; Məshəti Gəncəvi, Heyran xanım, Aşıq Pəri, Xurşud Banu Nətavan kimi şairlər, xalq qəhramanı… Qaçaq Nəbinin ömür yoldaşı Həcər xanım; ilk azərbaycan yazıçısı Şəfiqə Əfəndiyeva, general A. Şixlinskinin həyat yoldaşı, 1-ci dünya müharibəsində ilk tibbi yardıma başçılıq edən Nigar xanım Şixlinskaya və başqaları.

Muassir Azərbaycan qadını özünü bütün incəsənət, mədəniyyət, elm sahələrində fəal nümaiş etdirib.

İlk azərbaycanlı kimyaçı-qadın - İzzət Orucova.

İlk həkim-ginekoloq - Ədilə X. Şaxtaxtinskaya.

Azərbaycan Tarix Muzeyinə başçılıq edən - tarixçi, akademik Püstə Xanım Əzizbəyova.

İlk peşəkar opera mühənniləri Fatma Muxtarova və Şöhkət Məmmədova. Onların estafetini SSRİ xalq artisti Zeynəb Xanlarova, dünyada tanınmış Qasımova bacıları - Fidan və Xuraman - ləyaqətlə davam etdirirlər.

İlk sənətkar rəssam İzzət Seyidova, Gülnaz Salamova, Ceyran Topçubaşova, Vəcihə Səmədova, Güllü Mustafayeva, tanınmış Elmira Hüseynova, Münəvvər Rzayeva heykəltəraşlar.

İlk sənətkar balerinalar Gəmər Almaszadə, gözəl sənət ustası Leyla Vəkilova; məşhur rəqqasələrimiz Əminə Dilbazi; Roza Cəlilova, dünya çempionları-idmançılar, Aynur Sofiyeva və stend üzrə nişanalma idman növündə Olimpiya Çempionu Zemfira Məftixatdinova.

Azərbaycan elminin inkişafında parlaq yer tutan akademik Zərifə xanım Əliyeva, yazıçılar- Əzizə Cəfərzadə və Ələriyyə Babayeva; caz-muqam sintezini əldə edən bəstəkar Frəngiz Əlizadə və s.

Respublikamızda qadın hərəkatinin inkişafına dövlətimiz tərəfindən böyük fikir verilir. Müassir qadınlar Dünya Qender hərəkətində fəaldirlar. Belə ki, IV Ümum-dünya qadın konfransı (Pekin ş.) ərəfəsində onlar bir sıra seminar, konfranslar, sərqilər təşkil etmiş və orada iştirak etmişlər. Qender problemləri BMT proyektləri çərçivəsində inkişaf edir.

Azərbaycanda bir sıra qadın təşkilatlarının inkişafında Zöhra xanım Quliyeva, Zemfira Verdiyeva, Elmira Suleymanova, Leyla Yunusova, Arzu Abdullayeva kimi tanınmış qadınların rolu çox böyükdür.

Məşhur Azərbaycan plakatçi-rəssamı Elmira Şaxtaxtinskaya plakatların birində azərbaycan qadının mahiyyətini belə əks etdirib: "Aslanın erkəyi dişisi olmaz".

Afaq Hüseynova
Məhsəti Gəncəvi
Şovkət Həsən qızı Məmmədova
Izzət Mirzəaga qızı Orucova

posted by