türkxatun 



türk qadın xatun arvad qız ana bacı yoldaş arxadaş emekçi



SOZUMUZ LINKS

Turkxatunتورك خاتين qadincaقادينجا تركه ن- تركيم وئبلاقي بيزيم مرضييه

سٶزوموز سٶزوموز

سؤزوموز- وبلاگ عمومى تركهاى ايران
سؤزوموز- در پرشين بلاگ
ايلخان- تركهاى جنوب و مركز ايران
افشار- وئبلاگ تركهاى خراسان
آدليم توركلر- مشاهير تركهاى ايران
شاه ايسماعيل ختايى صفوى
دده قورقود وئبلاگى


HOME
ARCHIVES
EMAIL



Moda-Deb Xeberleri

Moda-Deb

باغلانتىلار-لينكلر-سايتلار

گونئی آزه ربایجان قادین درگیسی قادینجا-آزه ربایجان قادین درگیسی
Qadın
آذر قادين(حقوق زنان حقوق بشر است)
گونئی آزه ربایجان اؤيره نجي قادینچیلار
آزه ربایجاندا قادین سسی
توركييه قادينلاري
قادين-اردم وئبلاگى
دورنا- قادين صحيفه سى
تريبونت- قادين مسئله سى بؤلومو
قادين مساله سى-اوجاق
قادين لار- آمئريكانين سسى رادييوسو

جمعيتهاى زنان در آذربايجان- آذربايجاندا قادين درنكلرى


Çağdaş Azerbaycan Kadınları
Creative Women Association
Azərbaycan Qender İnformasiya Mərkəzi
Azərbaycan Qadınlarının Respublika Cəmiyyəti
Azərbaycan Qadınlarının Bakı Asosiyasiyası
Azəri-Türk Qadınlar Birliyi
Dilarə Əliyeva adına Azərbaycan Qadın Huquqlarını Müdafiə Mərkəzi
Azerbaycan Qadın ve İnkişaf Mərkəzi
"Sevil" Azərbaycan Qadınları Məclisi
"Neftçi" Qadınlar Cəmiyyəti
Azərbaycan Respublikası "Əlil Qadınlar" Cəmiyyəti
Azərbaycan Respublikası "Universitet Təhsilli Qadınlar" Cəmiyyəti
Yəhudi Qadınlarının Humanitar Asosiyasiyası
Azərbaycan Respublikası "Nəcib xanımlar" İncəsənət Birliyi
Azərbaycan Respublikası Yaradıcı Qadınlar Asosiyasiyası
Şəhid Uşaqları və Anaları Xeyriyyə Mərkəzi
Qender və İnsan Huququ Araşdırma Birliyi
"Qadın və Muasir Dünya" Sosiyal-Xeyriyyə Mərkəzi
"Göyçe Gölü" Qadınlar Cəmiyyəti
"Ãœmid" Analar Cəmiyyəti
Qadın Problemlərinin Tədqiqatı Birliyi
"Sənsiz" Xeyriyyə Cəmiyyəti
Azərbaycan Ziyalı Qadınlar Birliyi
Azərbaycan Qadın-Menecerler Asosiyasiyası
"Tomris" Analar Cəmiyyəti
"Məneəvi Tərəqqi" Qadın İctimayi Birliyi
Respublika "Şəhid Anaları" Xeyriyyə Mərkəzi
"Azәrbaycan Qadınları Zaqafqaziyada Sülh vә Demokratiya Uğrunda" Tәşkilatı
Başqa Təşkilatlar

Audio-Video

Xurşid Banu Natəvan- Şe'ləri
Qulaq Asın: Azərbaycan Mahnıları- MP3
سحر خانيم: ايتگين اولدوز
نيگار رفیع بیلىدن بير شئعر: یئردن قالخان طيياره لر
گوگوش واشينگتوندا
قادينلارين آذربايجان و دونيادا ساتيلاماسي
فيرانسادا ايسلامي حيجاب مساله سي
آذربايجاندا قادينلارين سئچگیلرده ايشتيراکی
آمريكادا قادينلارا تجاووز
ايراندا قيز و قادينلارين دورومو- وضعيت زنان و دختران در ايران
Listen To Aziza Mustafazade
فيدان و خورامان قاسيمووايلا-ابوظبى كونسئرتى

زهره وفايى: آثار-ياپيت لار

آذربايجانين ميللي حركتي و آمريكا
تاريخ بيزي گؤزله مه يه جك!
آفت هاى حركت ملى
عصرين هانسى بؤلومونده دايانميشيق؟
نارضايتي ها را جدي بگيريم!
اشتباه بزرگ خليفه معتصم
حيدر عم‌اوغلو
مزدك
چرا آذربايجان قهرمانان خود را از ياد نمي برد؟!
آثار باستاني آذربايجان به روايت تصوير -۱
اوشاق نمايشي: يارديم چيل دوستلار
زهره وفايي نين اثرلري
غوربتده‌ سؤنموش‌ اولدوزلار
زهره‌ وفائی‌: «مكتوب‌»
انجمن‌ كتاب‌ دوستان‌ آذربايجان‌

يازار-قوشوقچو-آراشديرماچى-اديب. نويسنده-شاعر-محقق

پريسا بابائی‌ فرد
مينا اسدلي
فريده اصغرنيا
ثريا بخشي
ليلا حيدري
عاشيق پرى خانيم
شمس كسمائى
ايرئنه مليكوف
زهره وفايى
پروين اعتصامى
خورشيدبانو ناتوان
مه ستى گنجوى
مدينه گلگون
حكيمه بلورى
شراره انصارى

Məqalələr-Azərbaycan Türkcəsində

قادينلاری آييريتماغی ياساقلاما کونوانسييونو
آذربايجان قادين‌ حركاتي: تئللي‌ زري‌ و سريه‌ خانيم‌
ايسوئچلى قادينلارين ايجتيماعى-سيياسى دوروملارى
حيجاب رونئسانسى
بيرليكده ياشاما و هله ده سئوگيلى قالابيلمه
آذربايجاندا قادين مطبوعاتى

يازيلار-آراشديرمالار. نوشته ها-بررسىها

زنان‌ تبريز در سنگرهاي‌ مشروطه‌خواهي
حق راى زنان آذربايجان: نخستين در ايران وعالم اسلامى
زن ترك هرگز در هم نخواهد شكست
مساله زن و تبعیض جنسی در ایران-صداى اروميه
ستم ملي و ستم جنسي در ايران-عليرضا اردبيلى
ملاحظاتى در باره مساله زن-اشرف دهقانى
٨ مارس روز جهانى زن-اشرف دهقاني
ويژه نامه روز جهانى زن-دونيا قادين گونو. آبتام
جايزه صلح نوبل در خدمت تداوم خشونت در ايران

Women of Azerbaijan- English Articles

Seljuk female clothing
Women in Turkish Safavid Era
Timurid and Safavid Women in the Visual Arts
Women's Rights in Azerbaijan
Status of Women in Azerbaijan
Azerbaijan: Women And Work
Rights for Women, Mirvarid Dilbazi
To Marry A Westerner?

كتابخانه زن- قادين كيتابليغى

داستان زندگى رفيق هريسى- مرضيه اسكويى
دختران كولى- مرضيه اسكويى
تجربه نخستين مرگ- مرضيه اسكويى
برخي از آثار اشرف دهقاني

سياست دونياسى- دؤولت قادينلارى. دنياى سياست- دولت زنان

توميريس
طاهره زرين تاج قره العين
طاهره زرين تاج قره العين
مرضيه اسكويى
اشرف دهقانى
فاطمه امينى
زينب پاشا
تئللى زرى- سرييه شاهسئون

ملكه لر٫ پرنسس لر

زهرا خانم تاج السلطنه قاجار
ملكه جهان قاجار
مهد عليا
شاهزاده اشرف فخرالدوله
عصمت الملوك دولتشاهى

رسيم-هئيكل-معمارليق. نقاشى-مجسمه سازى

فرح نوتاش
مهشيد رحيم تبريزى
سپيده فرزام
فرح اصولى-زنجان
Mustafa Zadeh Aziza

صحنه-سينما-تئاتر

گوگوش: رسيملر- عكسها
جميله شيخى
تهمينه ميلانى
مينا جعفرزاده
افسر اسدي
ثريا حكمت
نسرين مقانلو
فرحناز منافى ظاهر
زيبا نادري
شيرين بينا
First Azerbaijani Woman on Stage, Shovkat Mammadova

موسيقى-رقص-باله-آواز-اوپرا

آتشپاره-اقدس نجفى برين
فايقه آتشين گوگوش
پروانه خانم قشقايى
تاج السلطنه قاجار
عزيزه مصطفىزاده
خرامان قاسيمووا
فيدان قاسيمووا
Azerbaijan's First Ballerina, Gamar Almaszade
Opera Singer, Khuraman Gasimova
Aziza Mustafa Zadeh: Jazz, Mugam, Essentials of My Life
All Eyes On Aziza
The Oriental Princess of Jazz

دب- مد- گؤزه لليك

Modeling and Fashion in Azerbaijan
ريتا جبلى
نيگار طاليبووا

ورزش-ايدمان

Azerbaijani women and Circus Life

سايتهاى پروين اعتصامى

 
<$BloSunday, February 18, 2007



فئمینیزم

گونتای جاوانشیر (گنج آلپ)


“فئمینیزم” سؤزو فيرانسیزجایا 1837- جی ایلدَن سونرا گیرمیشدیر. فئمینیزم قادینلارین عصرلر، چاغلار بویونجا یاشادیقلاری شرایيطلری، وضعيیتلری تحلیل ائتمَک مساله سینی قارشیسینا مقصد کیمی قویموشدو.

فئمینیستلره گؤره عئلم طرفسیز دئییلدیر. اؤزَه للیکله تاریخه باخیشدا آندروکراسیلیيی(کیشی مرکزلیلیيی) ترجیح ائتمیشدیر. بو دا قادینلارین ایکینجی درجه لی اینسان کیمی آنلاشیلماسینا شرایيط و زمین یاراتماقدادیر. فئمینیستلره گؤره، تاریخچیلر و سوسیولوقلار قادینین تاریخدَه کی رولونو گٶرمک ایسته مه میشلر. سانکی تاریخین ووجودا گلمه سینده قادینلارین هئچ بیر رولو اولمامیشدیر. اصلینده ایسه تاریخده ساده جه گوج دئییل، هم ده ظرافت آراناجاق اولورسا، او زامان تاریخی مدنییتلرین فورمالاشماسیندا قادینلارین دا تاثیرلری، بؤیوک روللاری اورتایا چیخاجاقدیر.

آیریجا، تاریخچی، تاریخ اؤنجه سی تاریخچی، ائتنولوق (قوم شناس) یا دا سوسیولوقلار قادینلارین وضعیيتلری ایله ماراقلاندیقلاری زامان بئله، بو مساله یه کیشی مرکزلی(آندروسئنتریست) بیر بوجاقدان باخمیشلار.

فئمینیستلر تاریخچیلیک بیلگیسینده قادینلارین تاریخی روللارینین تدقیقی اوچون تاریخ عئلمینه جیددی تاثیر گوسته رمیشلر.

پالئولیتیک (اووچولوق) دؤنَه مینده کیشیلر اووچو، قادینلار دا اوولانمیش اوولاری توپلاما ایشینه باخیردیلار. قادینلارین باشلارینی اؤرتمه و یا حيجاب مساله سی ده بو دؤنَه مده اورتایا چیخار. باش اؤرتوسونون اورتایا چیخیشینین ایقتیصادی سببی اولموشدور. بو دؤنه مده هم قادین، هم ده کیشی ایشله مَک مجبورییتینده ایدی. ایشله مَه یه نه یئمَک یوخ ایدی. بو زاماندا اینسانلارین دانیشدیغی دیللر ده اورتایا چیخمامیشدیر. دیللرین دوغوشو دیالئکتیک تکامولون داها سونراکی نتیجه سی اولموشدور. اونا گؤره ده هر هانسی بیر حادیثه نی بیلدیرمَک اوچون عملی بیر داورانیش لازیم ایدی. قادینلار حامیله لیکلرینین آغیر دؤنَه ملرینده و چوجوق دوغوردوقلاریندا اووچولوق ایشلرینه، او زامانکی ایقتیصادی فعالییته قاتیلا بیلمیردیلر. قادینلار اوشاق دوغوردوقلاریندا، آیلیق آیباشی خسته لیکلری زامانی هانسیسا بیر حئیوانین دریسی ایله باشلارینی اؤرتَه ردیلر. بو، او دئمَک ایدی کی، ایجماعنین عضوو اولان بو قادینا یاردیم لازیمدیر. بو مرحله ده سویون (نسلین) داوامیندا قادینین رولو ایلک پلاندا اولموش و ائولاد آناسی ایله اؤز کیملیيینی تانیمیشدیر. چونکو آتاسینین کیم اولدوغونو بیلمه ز، یالنیز آناسینی بیلیردی. کیشی قادینین ایرادَه سینه تابئع ایدی. ائولیلیک قایدالاری بو گونکو کیمی دئییلدی. بیر کيلاندان (کيلان- ايجماع) باشقا کيلانا اوغلان آلیش وئریشی مؤوجود ایمیش. البتته بورادا ائولیلیک مساله سی فردی دئییل، کوللئکتیو ایدی. بیر کيلان(ایجماع) بَللی سببلر اوزوندَن دیگر کيلانلا اوغلان آلیش-وئریشینده بولونوردو.
حضرت-ي عیسادان 10.000 ایل اووَل ایقلیم شرطلرینین آلت-اوست اولماسی نتیجه سینده ایلک نئولیتیک(داش دئوری) اینقیلاب گئرچکله شدی. بو حادیثه ایله عئینی زاماندا قادینلار اکینچیلیيی ایجاد ائتدیلر. داها سونرا دا قادینلار ایپلیک اَه يیریب توخوماغی کشف ائتدیلر. قادینلار کشف ائتدیکلری اکینچیلیيی و ایپلیک توخومانی اؤز اوشاقلارینا اؤیرَه تدیلر. اقرَبالیق، آنجاق قادین سویو طرفیندَن داوام ائدیردی. بو مرحله ده قادینلارین حیاتین بوتون ساحه لرینه موداخیله سی اوزوندَن اینسانلارین پرستیش ائتدیکلری آللاهلار داها چوخ قادینا بنزَه ییردی. سونرالار کیشیلرین ایراده سی اؤز رولونو ایفا ائتمه یه باشلادیغی زامان پرستیش ائدیله ن آللاهلار اَووَلکی کیمی ظریفلیک رمزی دئییل، گوجلولوک رمزینی ایفاده ائدَه جکدی. حتتا ایسلام دینینده تانری تام اولاراق ائرکَکدیر. عرب دیلینده “هوَ” ائرکک “او” دئمَکدیر. عرب دیلینده دیشی “او” “هیَ” دئمَکدیر. قورآندا آللاه “هوَ” اولاراق تانینیر. یعنی ایسلامدا آللاهین جینسییتی بَللیدیر و آللاه ائرککدیر. اورتا نئولیتیک چاغدا، یعنی حضرت-ي عیسادان 6.000 ایل ایله 3.000 ایل اَووَلکی زامان آراسیندا بیر تئکنیک اینقیلاب باش وئردی. بو سببدن ده نوفوسون آرتیشی اورتایا چیخدیغیندان ایجتیماعی تشکیلاتلانما مودئلی آلت-اوست اولدو. ائنئرژی قایناقلارینین پئیدا اولماسی (اؤکوز، سو، کولَک) و داها ایرَه لی تئکنیکلرین ایجادی (خیش، سو، یئل دَه ییرمانی، یئلکَنلی گمیلر) کیشیلرین ایجتیماعی مؤوئقعینی دَه ییشدیریب، ایرَه لی چَکیب و قادینلاری آرخا پيلانا ايتدی. قادینین بوتون ایجتیماعی میسسیونو کیشیلره دئور ائدیلدی. شهَه رله شمه صینیفلرین (طبقه لرین) فورمالاشماسینی و منافئعلرین توققوشماسینی دوغوردو. بو پروسئس ایچَه ریسینده قادینلارین اشیالاشماسی، شخصی مولکییتین بیر حیصصه سینه دؤنوشمه سی مئیدانا چیخمیش و فئوداللارین بیر سورو کنیزی، قوللوقچو قادینلاری اونلارین شخصی مولکییتی ساییلیردی.

***
شرق تاریخینده ایلک فئمینیست فیلسوف 12- جی عصرده قادینلارین حاققینی مودافیعه ائدَه ن بؤیوک فیکیر آدامی و یونان فلسفه سینین ان بؤیوک آچیقلاییجیسی (شرحچیسی) بين روشد اولموشدور. بين روشد ایسلام دونیاسینین قورتولوشونو قادینا اولان موناسیبتلرین دَه ییشمه سی ایله باغلاییردی. بين روشد، قادینین اینسانی خیلقتینی، یارانیش فیطرتینی فلسفی باخیمدان تحلیل ائدیردی. فیزیکال گوج نظره آلیندیغیندا ظاهیرن کیشینین قادیندان اوستون اولدوغو گؤرونور، لاکین بیر خئیلی ساحه لرده، خوصوصن صنعت و موسیقی باخیمیندان کیشیلر قطعیين قادینلارین فیطری ایستئعدادلاری سَوییه سینه چاتا بیلمه زلر. بين روشد یازیردی: ” ایسلام اؤلکه لری او زامان اینکیشاف ائده جَک کی، قادینین ایستئعداد قانادلارینی باغلایان باغلار قیریلاجاقدیر. قادین آزادلیغی موسلمان اؤلکه لرینین ترققیسینه ایمکان یاراداجاقدیر. قادین لذذت منبعی اولان اَت ییغینیندان عیبارت اشیا دئییلدیر. بیزیم دار گؤروشلولويوموز قادینلارین زنگین دونیالارینی درک ائتمه یه ایمکان وئرمیر. سانکی قادین ایکی ایش اوچون یارانمیشدیر: بیری اوشاق دوغورماق، دیگری ایسه اوشاق بؤیوتمَک. قادینلاری کؤله سَوییه سینه ائندیرمَه میز بیزی بیر چوخ گؤزَه للیکلردَن، ظریفلیکلردن محروم ائتمیشدیر. بو وضعیيت عئینی زاماندا قادینلارین عقلی ایمکانلارینین تخریب اولونماسینا یول آچمیشدیر. بو اوزدَن ده یوکسَک فضیلتلی، ذَکالی قادینلارا راستلانمیریق. قادینلارین حَیاتی بیتکیلرین، آلاقلارین حیاتی کیمی سونا چاتیر. آنجاق قادین بیتکی دئییل، اینساندیر. عاغلی، ذکاسی و یارادیجیلیق قابیلییتی اولان اینساندیر.

قادینلارین اینسان کیمی یاشامامالاری اونلاری کیشیلرین یوکو و کؤله سی ائتمیشدیر. بو دا جمعیيتین بدبختلیيینه و” مدینه-يي فاضیله”نین محوینه سبب اولور. چونکو جمعیيتین یاریسیندان چوخو قادینلاردان عیبارَتدیر. آنجاق اونلار اؤز ضروری و ایلکین ائحتییاجلارینی تامین ائتمَکدن محرومدور. قادینلار حئیوانلار کیمی ائرکَکلر طرَفیندَن بَسله نیرلر. بونونلا دا قادینلار نه فیکیر، نه ده ماددی ساخه لرده هئچ بیر شئی ایستئحصال ائده بیلمَه دَن، یالنیز ایستئهلاک(مصرف) ائدَه ن بيیولوژی مخلوقلار و حئیوانلار سوروسو حالینا گلمیشلر. قادینلار بو اسارتدَن قورتولمالیدیرلار.” (منبع: حنا الفاخوری- خلیل الجر، “ایسلام دونیاسیندا فلسفه نین تاریخی(تاریخ فلسفه در جهان اسلام” صفحه 704 )

***
اسکی یوناندا فسلفه نین، عئلمین اینکیشافی ایله برابر قادینلار حاققیندا دا موناسیبت و عملی داورانیش اولموشدور. “اسکی یوناندا قیز چوجوغونا ائرککلره اویقولانان ائيیتیم اویقولانیردی. دیققَته دَه یَه ن خوصوص، قیز و ائرکک چوجوقلارین بیرلیکده ژیمناستیک یاپمالاریدیر. گنج قیزلار هر کَسین ایچینده چیلپاق گؤرونورلر، آمما گؤروله ن یا دا یاپیلماق ایسته نَه ن غئیری اخلاقی بیر ایش و یا حرکت یوخدور. بو ایدمانلار بوتونو ایله اویون و اَه یله نجه ایله دولو، پیس نيیت و بیلینجسیزلیکدَن اوزاقدیر.” (منبع: بئرتراند راسئل “باتی فلسفه سینین تاریخی” چئؤیرَه ن: معمر سنجر، سای یایینلاری 2002 – ایستانبول، صحیفه 225 )

آوروپادا ایلک فئمینیست سوسیولوق فئریدریش ائنگئلس اولموشدور. قادینلارین تاریخدَه کی رولو و عایيله نین شکیلله نیشی حاقدا ائنگئلس`ین بؤیوک عئلمی تحقیقاتی اولموشدور. عایيله سوسیولوژیسینده 3 مرحله تثبیت ائدیلمیشدیر: 1. پولیقامییا دؤنَه می. بو دؤنَه مده بیر قادین بوتون کیشیلر اوچون و بیر کیشی بوتون قادینلار اوچون اولموشدور. چوجوق آتاسینی تانیمامیش، سادَه جه آناسینی تانیمیشدیر. 2. دوآلقامییا. بیر کیشی بیر نئچه قادین. 3. مونوقامییا (عایله)

سویلو و بورژوا طبقه لرده قادینلار روللارینین محدودلاشماسینی آسانلیقلا قئبول ائتمَه زلر. 17- جی عصرده آوروپادا ادبیيات سالونلارینی قوران “ماوی جورابلیلار” (اوخوموش قادینلار) اورتایا چیخدیلار و ادَبی گئجه لر دوزَه نله یَه رَه ک قادینلاری سوسیال ایشلره دعوت ائتدیلر. بونلارین آراسیندان سییاسته قاتیلانلار دا اولدو.

اورتا چاغین دینچی توتومونا گؤرهقادی نین کیلیسایا گيرمه، حتی اینجیله توخونما حاققی یوخ ایدی. بو اوزدَن ده قادینلارین اؤزگورلوکچو فئمینیست حرَکتلرینین تَملینده کیلیسایا قارشی چیخیش دورماقدا ایدی. بو سببدَن ده سئکولار ذئهنییتین اورتایا چیخیشیندا فئمینیستلرین بؤیوک رولو اولدو. 1789- جی ایل فيرانسا اینقیلابیندان دَریندَن تاثیرله نَن بیر توخوم ایشچیسینین قیزی ماری وولستونئکرافت (Mary wollstonecraft)(1759-1797) 1792- جی ایلده فئمینیست بیر ائعلانيیه یایدی: “قادین حاقلارینین دوغرولماسی”(Vindication of the rights of women) بو بیلدیریده دئییلیردی: قادینلارین اؤز حاقلاری اوغرونا بیر اینقیلاب ائتمه لرینین واختیدیر.

19- جو عصرده فئمینیستلر چوخ بؤیوک بیر مووَففَقییت اَلده ائتدیلر و موختلیف تحصیل قوروملارینا گیرمه یه نایيل اولدولار. بو عصرده ائدینبورگ اونیوئرسیته سینین طیبب فاکولته سینه قیزلارین آلینماسی کوچه تظاهوراتینا سبب اولدو. او زامانکی عنعنه لر قیزلارین اوخوماسینا قارشی چیخیردی.

19-جو عصر فئمینیستلرینین بیر ایسته یی ده دونیا قادینلارینین باریش اوغرونا بیرله شمه لریدیر. 1888- جی ایلده بئین الخالق قادینلار شوراسی نین قورولوش توپلانتیسی واشینقتوندا کئچدی. اونلارا گؤره قادینلارین اسارَتدَن قورتولوشو کیشیلرین ده قورتولوشونا و آدام کیمی یاشامالارینا سَبَب اولاجاقمیش. قادین کیشی ائشیتلیيی (برابرلیيی) اونلارین تَمَل پيرینسیپلری ایدی.

بیرینجی دونیا ساواشیندان سونرا قادینلارین سَس( رای) وئرمه حاققی 21 اولکه ده تانیندی. بو اؤلکه لرین ایچَه ریسینده محممد امین رسولزاده نین قوردوغو آزربایجان دئموکراتیک خالق جومهورییتی ده یئر آلیردی. آزربایجان ایلک دئولت اولموشدور کی، غربدَه کی فئمینیزم حرکتینه دَستک وئرمیش و فئمئنیستلرین ایستَه کلرینه یاسال و حوقوقی زمین یاراتمیشدیر. قادینلارا رسمَن سئچیب- سئچیلمَک، سییاسته، عئلمه قاتیلما سوسیال حیاتدا آکتیو اولما حاققی تانیمیشدیر.

***

نازیلر و فاشیستلر فئمینیزم حرَکتینی بوغماغا باشلادیلار. قادینلاری ائوه قاپادیلار. فاشیزمی و نازیسمی محکوم ائدَه ن ایلک ایدئولوژی فئمینیزم اولموشدور. .

نهایت 1974- جو ایل 8 مارتدا (17 ایسفند) باشقانلیغینی سیمون دئ بووایرین یاپدیغی “قادینلار حاققی دَرنَه يی” قورولدو و فئمینیست سواللار درگیسی نشر ائدیلمه یه باشلادی. ارلری طرفیندن دؤیوله ن قادینلار دونیانین هاراسیندا اولورسا اولسون فئمینیستلر طرفیندن مودافیعه ائدیلیر. فئمینیستلر غربده عئینی زاماندا اؤز آدلارینا اوشاق صاحیبی اولما حاققینی دا یاساللاشدیردیلار. بو گون غربده اوشاغین آتاسینین آدینین اولوب اولماماسی بیر او قده ر ده اؤنَه ملی دئییل. اوشاغین پاسپورتوندا ساده جه آنا آدینین اولماسی یئتَه رلیدیر. یعنی بیر خانیمین آنا اولماسی اوچون موطلقن بیر کیشینین موطلق حاکیمییتینه ائحتییاجی یوخ. ایسلام اؤلکه لرینده ایسه دوروم فرقلیدیر. نه قده ر آنالیق دویغوسونو مزارا آپاران قادینلار وار. فئمینیست گؤروشون تئملینده سئکولار فلسفه دوردوغو اوچون جننتی بو دونیادا گئرچئکله شدیرمَک ایسته ر. غرب اؤلکه لرینده لیبئرالیزمین و لیبئرال دَه یَه رلرین گلیشمه سینده فئمینیست گؤروشون و فئمینیستلرین بؤیوک تاثیری اولدو. بو گون ده ایراندا و دیگر ایسلام اؤلکه لرینده قادینلارین داش- قالاق ائدیلمه سینه ان جیددی ائعتیراض غربده کی فئمینیست دَرنَکلردن یوکسَه لیر.
***

بو گون ایراندا، خوصوصن گونئی آزربایجاندا ان چوخ مَنیمسَه نَه ن گؤروش فئمینیزمدیر. گنج، اوخوموش و اؤزَه للیکله ده ائوله نمه میش قیزلار فئمینیزم گؤروشلرینه حاقلی اولاراق مئیلله نیرلر. چونکو مؤوجود دین مرکزلی رئژیمین قادینلارا قارشی تطبیق ائتدیيی غئیر-ی اینسانی رفتار حیاتین هر ساحه سینده، او جومله دَن ائولیلیک مساله سینده ده پروبلئم چیخارماقدادیر. ساده جه مؤوجود رئژیم دئییل، بوتون شرقین دینچی کولتورو (عرب، فارس، تورک) قادینا اشیا کیمی باخمیشدیر. بو باخیش غربده ده وار ایدی. فئمینیستلر بؤیوک بیر موباریزه دن سونرا اؤز حاقلارینی الده ائتمه یه نايیل اولدولار. لاکین شرقده قادین ایکینجی درجه لی اینسان کیمی دورماقدادیر. بعضی ایسلام اؤلکه لرینده “ایسلامچی فئمینیست دَرنَکلر” قادین حاقلارینی ساوونماغا چالیشیرلار. دیگر طرفدن کوممونیست چئوره لر و اؤزَه للیکله رادیکال ایسلامچیلار فئمینیزمی غرب مرکزلی بورژووا ایدئولوژیسی اولاراق تانیملار و فئمینیستلرین تاریخ بویو قادین حاقلاری اوغرونا موباریزه لرینی گؤرمک ایستَه مَه زلر. 2005- جی ایلده مرکئشلی فاطما مرینسی خانیم فئمینیست فعالییتینه گؤره 200 مین دولارلیق اراسموس اؤدولو ایله اؤدولله ندی. اراسموس 16- جی عصرده دینده ایصلاحات گئرچکله شدیرَن بؤیوک شخصیيت اولموشدور.

بلکه بعضی ایسلام اؤلکه لرینین آنا یاساسیندا قادینلار اوچون بعضی حاقلار تانینمیشدیر، لاکین یازیلمامیش یاسالار، مذهبلر، تؤره لر و تاریخی جهالت بو حوقوقون گئرچکله شمه سینه انگل اولماقدادیر. تورکییه جومهورییتینده قادینلار موباریزه ائدَه رَه ک ایندیکی نیسبی حاقلارینی الده ائتمه دیلر. تورکییه ده بؤیوک آتاتورک قادینلارا غرب مودئلی حاق تانیدی، بو حاققی حوقوقی زمینه اوتورتدو. آنجاق هَله ده اسکی تؤره لر، دین قایناقلی شیددت اؤز فلاکتلرینی تؤرَه تمَکده داوام ائتمَکدَدیر.
----------------------------------
مقاله نین یازیلیشیندا آشاغیداکی قایناقلاردان ایستیفاده ائدیلمیشدیر:
1. ویل دورانت، مدنییت تاریخی
2. بئرتراند راسسئل، ائولیلیک
3. حنا الفاخوری-خلیل الجر، ایسلام دونیاسیندا فلسفه نین تاریخی
5. فئریدریش ائنگئلس، ” عایله نین منشایی ”
6. آذربایجاندا موختئلیف درگی و قزئتلر
7. بئرتراند راسسئل “باتی فلسفه سینین تاریخی”
1. http://mitglied.lycos.de/islamdakadin/genelkultur/feminizm.html
2. http://uk.geocities.com/anarsistbakis/makaleler/okelly-feminizmveanarsizm.html
3. http://www.nadir.org/nadir/initiativ/rev_linke/devkad/devkad8.html
4. http://www.geocities.com/islamifeminist/
5. http://www.geocities.com/islamifeminist/isfeminizmne.htm
6. http://uk.geocities.com/anarsistbakis/makaleler/farrow-anarsizmolarakfeminizm.html

Labels: ,

posted by <$BloSaturday, February 17, 2007


اوخویاق ­و یازاق­ فارسجا­ یوخسا ­تورکجه

rubabe qulizadeروبابه قولوزاده- ربابه قليزاده

(فارس ­دیلینی چتینلیکله ­اؤیره­شه ن دیلداشلاریما سونورم)

بیلمیره­م ­بو یازی­نی­ نئجه ­سینایاجاقسان­ مکتب ­مدرسه­لرده­اوخویوب­ اؤیر­ه­شمه­یه­ن ­بیر ­­دیلده ­یازماق ­اسگیکلیکده­ن­ اسیلی ­اولا­بیلمز. انجاق ­بیل­ کی­ بو­ یازی ­الده­ن، قلمده­ن­ یوخ ­بیر یاساق ­دیلین­ سئوگی­سینده­ن ­یارانیب. اومورام ­سن­ ده ­قئرامر، یازیچیلیک ­یوخ­ سئوگی­ سیناغیندان­ اؤلچه سن.

بیرینجی باخیش:

مهر ایی­نین ­ایلک ­هفته­سی­نین ­سون ­گونلری­دیر. اوخولدان­ ائوه­ قاییتمیشدیم. وطن نیسگیلی نه یامان­ ا­ولا­رمیش­ اوره­گیم اردبیله ، ائوه و عائله­مه برک داریخمیشدی. همیشه کی کیمی باجیم گیله گئتمه لیدیم. ائولرینه ساری یولا دوشدوم. چوخ کؤنلوم ایسته ییردی 6 یاشیندا باجیم اوغلونو گؤ­ره­م. اخی بو ایل­ ایلک دونه­ اولاراق­ اوخولاا گئدیردی. یادیمدادیر یای گونلرینده چوخ هیجان و مار­اقلا اناسیندان نه زامان اوخولا گئده­جه یینی سورارکن، گونلری سایاردی ایندی اونون هیجانین گؤرمک من­ اوچون سئویملیدیر .ائوده ایلشمیشم­ و­ گؤزومو ­تیلویزیونا دیکمیشم. 6 یاشیندا باجیم اوغلو (بخوانیم و بنویسیم) اوخویاق و یازاق کیتابینی اچیب، معللیم تکلیف ائده­جه یینی اوخوماق ایسته ییر. کیتابین بیرینجی صحیفه سینده بیر ائو شکیلی چکیلیب، بیر اتا، انا اوشاقلاری ایسه ائوده گؤرونورلر. اوشاقدان ایسته لینیب صحیفه ده نه­لر گؤردویونو انلاتسین و دئسین کی ائوده­کی اولان ­عائله نین اداملاری نه ایشلر گؤرورلر. باجیم ­اوشاغین یانیندا ایله­شیب اونا فارس­ دیلینده ­یازیلان ­کیتابین­ شکیللرین­ ادینی فارسجا دئییر و اوشاقدان­ ایسته­ییر کی­ او دا تکرا­ر ائتسین. بابک اناسی سؤیله­دیکلرینی قبول­ائتمیر (اقا معللیم سن دییه­ن کیمی دئمه­ییب) اناسینا دئییر. بو­رادا باجیم بابک ده­ن ایسته­ییر کی معللیم لری ­دئدیی کیمی صحیفه­نی­انلاتسین. اوشاق دوروخسونوب قالیر بیلمیر نئجه فارسجا درسینی ­اوخوسون ­چونکو ­بو ­دیلی بیلمه­ده­ن ­یالنیز ­کیلاسدا ­معللیم دئدیکلرینی اؤیره­نمه­ده­ن­ یالنیز ازبرله­ییب ایندی ده­اونلا­ری ­اونودوب­ و بیلمیر نئجه ­درسینی­ اوخوسون­ اناسی ­اونو دانلاییر کی کیلاسدا درسه ­یاخچی قولاق­ اسماییب­سان ­اوشاقدان­ ایسته­ییر بو فارسی­ جومله­لری­ سؤیله­سین: اینجا خانه­ است . بابا و مادر و ازاده ­و امین ­در خانه­ هستند. مادر با­ ازاده ­کتاب ­می­خواند امین ­کنار بابا­ایستاده ­است­ و ..... بابک اناسی دئدیکلرینی دوشونمه دیینه ­گؤره ­یئنه ده­ دوروخسونوب ­مات­ قالیر. اناسی یئنه فارسجا دئدیکلرینی سؤیله­ییر بابک یئنه­اونلاری ­باشا ­دوشمه ییر و معللیم دئدیکلرینی اونوتماغینا گؤره ­هئچ بیر زاد انلاماییر. یالنیز بیر چوخ­ زاماندان ­سونرا زور گوج­ ایله نئچه انلامسیز سؤزو دئدی. باجیم حوصله­ده­ن ­گئتدی. بورادا من ­کیتابی ­الیمه­ الیب ­فارسجا صحیفه­نین­ شکیللرین­ اد­ اپاریب­ سؤز قوشوب ­بابکه­دئدیم. یئنه­ ده­ چوخ ­چتینلیکله ­بیر نئچه ­سؤزو منه ­دئدی ­بابک­ده­ن­ ایسته­دیم ­صحیفه­ده­ن ­دوشونه­جه­یینی ­منه­ دئسین اینانمالی ­دئییل­دی­ چوخ­ باجاریقلی ­و شیرین ­تورکجه­ منه­دئدی ­صحیفه­ده ­نه­لر گؤرور و چوخ ­هاساد ­اونلارا­ سؤز قوشوب بیر شیرین­ ناغیل­ کیمی ­منه ­سؤیله­دی ­سانکی­ نئچه­ ایل­ بوندان­ا ؤنجه ­بو درسی ­اؤیره­شیب. بیر ان ­دوشوندوم­ اوشاغین ­ذکاوت­ و باجاریغینداعیب ­یوخدور. اوشاق ­یاخچی­ انلاییر، اراشدیریر و باجاریقلی­ ایسه ­گؤزه­ل ­سؤزلرله ­صحیفه­نی دوشونور. انجاق اغزینا گتیرنده­انا ­دیلینده ­سؤیله­یه­بیلیر او یالنیز فارس­ دیلینی­بیلمه­دیینه­ گؤره ­ایره­لی گئده­بیلمیر. اصلا ­چوخ ­ساده ­مسئله­: منیم بو معصوم ­باجیم­اوغلو ساواد بیلیر انجاق ­انا دیلینده­ او یالنیز فارس ­دیلین ­بیلمه­دیینه­ گؤره­ باجاریق­ و بیلگیسی­ایچه­ریسینده قالیر، بوغولور و چیچک­ لنمیر بو کیتابدان­ منظور فارس­ دیلینی­ بیزیم­اوشاقلاریمیزا اؤیره­تمک­دیر، ساواد و بیلیم یوخ. فارس­ دیللی­ اوشاقلار ابتدایی ­صینیفده­ اوخول­لاردا ­ساواد و بیلیم ­اؤیره­شسه­لر ده­، بیزیم مظلوم­اوشاقلاریمیز نئچه ­ایل گره­ک­ دیل ­اؤیره­شه­لر سونرا­ فارس­ دیلینده­ ساواد و بیلگی. دئملی بو دوروم باعث­ اولورکی­ اونلار بیلگی و ساواد دا تای توشلاریندان­ دالی قالالار. چونکو مکتبلرده­ بوتون­ درسلر فارسجا ­کئچیر، عینی­ حالدا­ ایلک­درسلیک­ کیتابلاری ­فارس اوشاقلاری ­اوچون ­تنظیم­ اولوب­ و تورک­ اوشاقلاری ­هله ­بیلمه­دیکلری­بیر دیلی ­اؤیره­نمه­دن ­یازیب، اوخوماق و دانیشماق مجبوریتینده ­قالیرلار.

ایکینجی باخیش:

ایش ده­ن یورغون، ارغین ائویمه ­قاییتمیشدیم. هله­ دینجیمی­ المامیشدیم ­کی­ ائوییه­سی­ قاپینی ­دؤیدو. دوروب ­قاپینی اچدیم. کئف ­احوال­دان ­سونرا منده­ن­ ایسته­دی ­کی ­ایلک ­صینیف ده­ درس­اوخویان­ قیزینا درسینده ­یاردیم ­ائدم. بو اد اپاردیغیم قیز اؤزه­ل ­جیسمی­ و روحی دورومونا­گؤر­ه (استثنایی) ادلا ­اوخولا­ گئدیردی. من ده ­قبول ­ائتدیم­ کیتابی ­اچدیم­ کیتابدا نئچه شکیل واری­دی­ اوشاق­ گره­ک­ اونلاری­ اد اپاریب و دئملی نئچه­ جومله­ جورراییب ­بیر ناغیل قوشوردی. اوشاقدان­ایسته دیم صحیفه­نی­ منه­انلاتسین، نه­لر گؤرور منه ­دئسین. اوشاق­ تورکجه­ چوخ ­باجاریقلی ­منه­ درسینی­ سؤیله­دی. سانکی ­اونون جیسمی و روحی ­باخیمیندان اسگیکلیگی یوخودور. انجاق­ فارس ­دیلینده­ جراُتله ­دئمه­لییم ­بیر سؤز ده ­دییه­بیلمه­دی. چونکو کیلاسدا ­فارسجا ­دئییلمیش ­درس ­بئینینده­ن ­سیلینمیشدی. اوشاق­ درسی ­دوشونمه­میشدی ­او فارس ­دیلینی­ بیلمه­دیگینه­گؤره معللیم­ دئدیکلرینی ­یالنیز ازبرله­میشدی و ایندی ­اونوتموشدو.

اوچونخو باخیش:...............

دؤردونجو باخیش:.............

بئشینجی باخیش:..............

و.................

بو صحنه­لری­ دؤنه­لرجه ­من ­گؤرموشم.ایلک صینیف­ ده ­تحصیل­ اپاران ­اوشاقلار درسی ­چوخ­ گؤزه­ل­ و درین­ انلایی­رلار و دوشونجه­لرین­ انا­ دیلده­ اغیزا گتیریب ­سؤیله­ییرلر. انجاق ­فارس ­دیلینی­ بیلمه­دیکلرینه­ گؤره­ بو دیلده ­باجاریقلارینی ­نئجه­ کی وار گؤرسه­ده ­بیلمیرلر ایندی­کی ­چاغدا دیلچیلیک­ بیلگیلرینه­اساسا­ ایکی­ دیللی­ اوشاقلارین­ انا دیلینده­ن ­باشقا­ دیلده ­تحصیل اپارماقلاری­ اونلارین ­اؤیره­تیم ساحه­لرده­ دالی قالماقلارینین ­اُن­ اؤنملی فاکت­لاردان­ ساییلیر. بیرلشمیش ­مملکتلر تشکیلاتینین­ یونسکو ­بؤلومو انا دیلین­ اوخویوب، یازا بیلمه­ین­ انسانی­ وحشی­بیر انسان ­تانئییر عینی ­حالدا­ابتدایی ­صینیفده اوشاقلارین­ انا دیلده­ تحصیل­ اپارماغینا­ تاُکید­ ائدیر. فرانسوی­لرده ­بیر گؤزه­ لخالق­ سؤزو واردئر کی ­انا دیلی بیلمه­ین­ انسانی وحشی­بیر انسان تانئییرلار. بوتون­ دیللر شیرین­ دیلر و او کیمسه­ کی ­بیر دیلین­ ارادان­ گئتمه­سین ­ایسته­ییر سانکی ­بیر انسانی اؤلدولور. انا دیلی ­اوشاقلارین ­بئجریلمه­سینده­ اؤنملی­ رول­ ایفا­ائدیر دوشونجه، دویغو، سئچمک و... دیل واسیطه­سی ­ایله ارایا­ چیخیر. انا دیلینده­ن­ محروم ­قالان­ اوشاقلار تحصیل­ ساحه­لرینده­ یاخچی ­ایره­لی ­گئده­بیلمیرلر. بو ­سؤزه­اؤرنک 1372 اینجی ایلده ­خانیم سولماز مدرسین­ دیلچیلیک ساحه­سینده ­یؤکسک­ لیسانس­ پروژسینین­ بیر حیصه­سین ­قید ائدیره­م خانیم مدرس 1372اینجی ­ایلده 24 اوخول (12ا وخول تهراندان و 12 اوخول تبریزده­ن) سئچیر و چئشیدلی درس لرده­ اوشاقلاری ­سیناییر. سیناغین­ سونوجو ­بئله-دیر:

فارسجا ­یازماق: تورکلر 7 یالنیش، فارسلار 5/1 یالنیش

تورکلرین اُن یاخچی­ نومره­سی: ریاضیات درسی

فارسلارین اُن یاخچی نومره­سی: فارسی درسی

علوم­ درسینده­ تورک ­اوشاقلاردان­ فارسجا­ سوروشور و اونلاردان­ایسته ییر کی­ فارسجا جاواب ­وئرسینلر:

نومره 9

همن­ درسده ­باشقا تورک ­اوشاقلاریندان ­تورکجه ­سوروشور و اونلاردان­ ایسته­ییر کی ­تورکجه­ جاواب­وئرسینلر: نومره 16

بیزیم معصوم اوشاقلاریمیزا ائدیله­ن­ درین­ ظولمو و الده­ن­ گئتمیش­ حاقلارینا ­کیم­ جاواب ­وئره­جک؟ نئجه ­کی­ اوشاغا اناسیندان ­باشقا بیر انسان­ انا ­کیمی­ اویغون ­دئییل، انا دیلینده­ن ­باشقا­بیر دیل ده­ اویغون­ اولا­بیلمز. دوغروسو گؤره­سن­ بیزیم مملکتیمیزده ­اولان­ اؤیره­تیم­ سیستمی­انسان ­حاقلارینین­ عمومی ­بیانیه­سینین­ ییرمی­ التینجی ­ماده­سی­نن نه ­قده­ر اویغوندور:

هر بیر شخص­ تحصیل­ حاققی­ وار. تحصیل ­انسان ­شخصیتینین ­تام­انکشافینا و­ انسان ­حاقلاری ­­و اساس­ازادلیقلارا، حورمتین ارتیریلماسینا ­یؤنه­لدیریلمه­لیدیر. اتا-انا اؤز ازیاشلی ­اوشاقلارینین­تحصیل ­نوعونو ­سئچمک­ده ­اوستونلویه ­مالیک­دیرلر.

posted by